بر اساس شرایط آتش‌بس که توسط جمهوری آذربایجان و روسیه تعیین شده، نیروهای ارامنه محلی قره‌باغ باید متعهد به انحلال کامل واحدهای نظامی و خلع سلاح شوند.

در این توافق، تعهدی نیز نسبت به خروج نیروهای جمهوری ارمنستان وجود دارد هرچند دولت ارمنستان حضور نظامی در قره‌باغ را تایید نکرده است.

در مذاکرات بین مقامات جمهوری آذربایجان و نمایندگان ارامنه قره‌باغ «موضوع الحاق مجدد» این سرزمین به خاک جمهوری آذربایجان مورد بررسی قرار می‌گیرد.

آقای علی‌یف گفت آذربایجانی‌ها خصومتی با مردم ندارند و فقط با «گروه جنایتکار» خصومت دارند.

محل مذاکرات در ۱۰۰ کیلومتری شمال خانکندی، پایتخت منطقه‌ای قره باغ، واقع است که ارامنه آن را استپانکرت می‌نامند.

ماروت وانیان، روزنامه‌نگار در قره باغ، گفته است که بسیاری از خانواده‌ها سه‌شنبه شب را از بیم حملات جمهوری آذربایجان در زیرزمین‌ها گذراندند.

خبرگزاری اینترفاکس روسیه گزارش داده که نیروهای حافظ صلح این کشور از زمان آغاز حمله، ۵۰۰۰ نفر را از مناطق خطرناک درگیری تخلیه کرده است.

با اعلام آتش‌بس، مقامات قره‌باغ از ساکنان خواستند در پناهگاه‌ها بمانند و از رفتن به فرودگاه محلی که در مجاور پایگاه نیروهای حافظ صلح روسیه است خودداری کنند.

با این حال، جمعیتی از غیرنظامیان به سرعت در نزدیکی فرودگاه تجمع کردند هرچند با تاریکی هوا مشخص نبود چه حمایتی از آنان به عمل خواهد آمد.

توماس دو وال، کارشناس امور قفقاز در مرکز کارنگی اروپا، گفته است که شرایط آتش‌بس و دستور کار مذاکرات عمدتا براساس خواسته‌های جمهوری آذربایجان تنظیم شده است.

به گفته او «به نظر می‌رسد این برای ارمنی‌های قره‌باغ به منزله پایان یک ماجرای ۳۵ ساله باشد و شاید برخی بگویند یک ماجرا به قدمت یک قرن برای جدایی از جمهوری آذربایجان است.»

او افزوده است: «احتمالا، متاسفانه شاهد طرحی خواهیم بود که در آن کمک جمهوری آذربایجان به ارامنه قره‌باغ چنان ناچیز خواهد بود که اکثرا، اگر نه همه آنان، آنجا را ترک می‌کنند.»

نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان تصریح کرده که دولتش در حصول آتش‌بس دخالتی ندارد و از نیروهای حافظ صلح روسیه خواست که مسئولیت کامل حفظ امنیت مردم محل را بر عهده بگیرند. او روز سه‌شنبه جمهوری آذربایجان را به «پاکسازی قومی» در قره‌باغ متهم کرده بود.

ایلچین امیربکوف، فرستاده الهام علی‌یف به بی‌بی‌سی گفت که نیروهای حافظ صلح روسیه به حصول آتش‌بس کمک کردند و افزود: «فکر می‌کنم برای اجرای آن باید روی آنها حساب کرد.»

نزاع قدیمی

از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری آذربایجان و ارمنستان در دو جنگ بر سر قره‌باغ کوهستانی درگیر شدند که منطقه‌ای کوهستانی و محصور در خشکی در جنوب غرب جمهوری آذربایجان است.

جنگ شش هفته‌ای در سال ۲۰۲۰ به کشته شدن چند هزار نفر منجر شد، اما جمهوری آذربایجان با حمایت ترکیه توانست اراضی اطراف و داخل منطقه را پس بگیرد و ارمنی‌های آن را منزوی کند.

طی نه ماه گذشته، جمهوری آذربایجان تنها جاده ارتباطی ارمنستان به قره‌باغ موسوم به کریدورلاچین را مسدود کرد و در حالیکه ارمنیان قره‌باغ با کمبود غذا، دارو و سایر کالاهای اساسی مواجه بودند، ارمنستان قادر به کمک به آنها نبود. در روزهای اخیر، جمهوری آذربایجان اجازه داد محموله‌های کالاهای اساسی به منطقه برسد.

قرار بود حدود ۲۰۰۰ نیروی حافظ صلح روسی آتش‌بس سال ۲۰۲۰ را زیر نظر داشته باشند، اما علاقه مسکو به ارمنستان در طول جنگ خود در اوکراین کاهش یافته است، هرچند ارمنستان عضو سازمان پیمان امنیتی جمعی به رهبری روسیه است و جمهوری آذربایجان در آن عضویت ندارد. روسیه همچنین به خاطر گرایش بیشتر آقای پاشینیان به غرب از او آزرده خاطر است.

در ماه مه گذشته، به نقل از نخست وزیر ارمنستان گزارش شد که کشورش آماده به رسمیت شناختن قره‌باغ به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان است به شرط اینکه امنیت جمعیت ارمنی منطقه تضمین شود. نیکول پاشینیان با اشاره به وسعت جمهوری آذربایجان گفت۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع از خاک آذربایجان شامل قره باغ کوهستانی است.

در اوایل ماه جاری، آنا هاکوبیان، همسر آقای پاشینیان در جریان نشستی در پایتخت اوکراین با رئیس جمهوری اوکراین دست داد و این هفته، ده‌ها سرباز ارمنی و آمریکایی در تمرین نظامی مشترک شرکت کردند.

مقامات روسی ادعای ارمنستان در این مورد که روسیه به اندازه کافی به متحد خود کمک نکرده را رد کرده‌اند.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه هفته گذشته گفت که روسیه هیچ مشکلی با نخست وزیر ارمنستان ندارد، اما افزود: «اگر خود ارمنستان تشخیص دهد که قره‌باغ بخشی از خاک جمهوری آذربایجان است، ما چه باید بکنیم؟»

در پی تظاهرات علیه آقای پاشینیان در ایروان، او با اظهار اینکه استعفا نمی‌دهد به «نیروهای ناشناسی» که خواستار کودتا علیه او شده‌اند هشدار داد.

وزارت دفاع جمهوری آذربایجان گفته که در منطقه قره باغ تحت کنترل ارمنستان «عملیات ضد تروریستی» آغاز شده است و تا زمانی که «جدایی‌طلبان ارمنی تبار تسلیم نشده‌اند» آن را متوقف نخواهد کرد.

این منطقه – دارای ساکنان ارمنی – که در سطح بین‌المللی بخشی از جمهوری آذربایجان شناخته شده، طی ماه‌های اخیر شاهد تنش بوده است. در این منطقه حدود ۱۲۰ هزار ارمنی زندگی می‌کنند.

بعد از حمله آذربایجان آژیرها در شهر اصلی قره باغ به صدا در آمد و صدای آتش توپخانه و تیراندازی شنیده شد و ساختمان‌های مسکونی آسیب دید.

مقام‌های قره باغ گفتند که پنج نفر کشته شده و ده‌ها نفر از جمله زنان و کودکان زخمی شده اند.

مقام های دفاعی در این منطقه جدایی طلب گفتند که ارتش آذربایجان «با آتش توپخانه و شلیک موشک آتش بس را در سراسر خط تماس نقض کرده است.»

منبع تصویر، SARGSYAN/OC MEDIA/EPA-EFE/REX/SHUTTERSTOCK

منبع تصویر، AZERBAIJAN DEFENCE MINISTRY

تظاهرکنندگان در ایروان، پایتخت ارمنستان، در اعتراض به نحوه واکنش دولت به بحران قره‌باغ تجمع کرده و در مواردی با پلیس درگیر شده‌اند.

جمهوری آذربایجان بعد از یک عملیات مرگبار نظامی در قره باغ گفت که حاکمیت ملی خود را در این منطقه احیا کرده است.

معترضان دولت ارمنستان را به ناکامی در حفاظت از ارمنی‌تبارهای این منطقه مورد مناقشه متهم کردند.

آنها خواستار استعفای نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، هستند.

تظاهرکنندگان گفتند که او در نبرد بر سر قره‌باغ امتیازات زیادی داده و برای کمک به ارمنی‌تبارهای ساکن این منطقه کار زیادی نکرده است.

پایان پادکست

در روزهای اخیر بار دیگر میان جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان، از جمهوری‌‌های شوروی سابق در منطقه قفقاز جنگ در گرفته است.

در قلب این درگیری که سابقه‌اش به چندین دهه برمی‌گردد، منطقه قره‌باغ یا قره باغ کوهستانی یا ناگورنو قره‌باغ قرار دارد.

این منطقه به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان شناخته می‌شود، اما تحت کنترل ارمنستان است.

جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ جنگ خونینی بر سر این منطقه داشتند و اگرچه بعد از مدتی آتش‌بس اعلام کردند، اما هرگز موفق به توافق در مورد پیمان صلح نشده‌اند.

سابقه تاریخی قره‌باغ

قره‌باغ ترجمه روسی یک کلمه آذری به معنی “باغ سیاه” است، و ناگورنو کلمه‌ای روسی به معنی “کوهستانی” است. ارمنی‌تبارها ترجیح می دهند این منطقه را آرتساخ بنامند که نامی باستانی ارمنی برای این منطقه است.

قره‌باغ منطقه‌ای کوهستانی در حدود ۴۰۴۰۰ کیلومتر مربع (۱۷۰۰ مایل مربع)در قفقاز است و ساکنان آن به طور سنتی ارمنی ‌مسیحی و ترک مسلمان هستند.

قفقاز یک منطقه کوهستانی مهم از نظر استراتژیک در جنوب شرقی اروپا است. برای قرنها، قدرت‌های مختلف در منطقه اعم از مسیحی و مسلمان برای به دست گرفتن کنترل آن رقابت کرده‌اند.

جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان امروزی هر دو از دهه ۱۹۲۰ یعنی در زمان تشکیل اتحاد جماهیر شوروی بخشی از آن شدند. در آن زمان قره‌باغ یک منطقه با اکثریت ارمنی‌تبار بود، اما شوروی کنترل منطقه را به مقامات جمهوری آذربایجان داد و در زمان شوروی، به یک منطقه خودمختار در درون جمهوری آذربایجان تبدیل شد.

در دهه‌های بعدی ارامنه قره‌باغ چندین بار خواستار انتقال کنترل این منطقه به ارمنستان شدند. اما تنها در زمان آغاز فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اواخر دهه ۱۹۸۰ بود که پارلمان منطقه‌ای ناگورنو قره‌باغ رسماً رای داد که به بخشی از ارمنستان تبدیل شود.

در حالی که جمهوری آذربایجان سعی در سرکوب جنبش جدایی‌طلبانه داشت، ارمنستان از آن حمایت می‌کرد و این ابتدا به درگیری‌های قومی منجر شد و پس از اعلام استقلال ارمنستان و آذربایجان از مسکو به یک جنگ تمام عیار تبدیل شد.

این منطقه در حال حاضر از لحاظ بین‌المللی به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان شناخته شده است، اما اکثریت جمعیت آن ارمنی تبار هستند.

سابقه نزاع

در سال ۱۹۸۸، در اواخر حکومت اتحاد جماهیر شوروی ، سربازان جمهوری آذربایجان و جدایی‌طلبان ارمنی جنگ خونینی را آغاز کردند، ده‌ها هزار نفر در درگیری جان خود را از دست دادند، صدها هزار نفر آواره شدند و از جمله بسیاری از آذربایجانی تبارها مجبور به ترک خانه‌های خود شدند.

نیروهای ارمنستان تا زمان توافق آتش بسی که با میانجی‌گری روسیه در سال ۱۹۹۴ به دست آمد کنترل این منطقه را در دست گرفتند.

پس از این توافق آتش بس، قره‌باغ بخشی از جمهوری آذربایجان باقی ماند، اما از آن زمان عملا توسط جمهوری خودخوانده ارامنه‌تبارها اداره می شود و بسیار متکی به حمایت ارمنستان است.

آنها همچنین خط ارتباطی قره باغ را ایجاد کردند. خطی که نیروهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان را از هم جدا کرد.

این منطقه هر چند در حال حاضر به طور غیر رسمی عملاً یک منطقه مستقل است اما توسط هیچ یک از اعضای سازمان ملل متحد از جمله ارمنستان به رسمیت شناخته نمی‌شود.

نوار وسیعی از خاک جمهوری آذربایجان در اطراف این منطقه نیز تحت کنترل ارمنی تبارهای این منطقه است.

مذاکرات صلح

مذاکرات صلح برای حل این نزاع طولانی با میانجیگری گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا، نهادی که در سال ۱۹۹۲ تأسیس شد و ریاست آن را به طور مشترک فرانسه ، روسیه و ایالات متحده به عهده دارند، انجام شده است.

اما تاکنون معاهده صلحی امضا نشده است. درگیری‌ها در طول سه دهه گذشته ادامه داشته است و در نقض پراکنده آتش بس، نیروهایی از هر دو طرف کشته‌ شده‌اند.

آخرین درگیری جدی پیش از درگیری‌های اخیر در سال ۲۰۱۶ رخ داد و در جریان آن ده‌ها نفر از هر دو طرف کشته شدند.

نزاع در این منطقه همچنان به عنوان یک بن‌بست در اروپای پس از شوروی باقی مانده است.

موضع کشورهای دیگر در برابر این نزاع

برخی کشورها نگران هستند که تازه‌ترین درگیری ها ممکن است از منطقه خارج شود و قدرت‌های همسایه از جمله ترکیه، روسیه و ایران را به داخل این نزاع بکشاند.

روسیه که با ارمنستان متحد است و پایگاه های نظامی در این کشور دارد، اما در عین حال روابط خوبی هم با جمهوری آذربایجان دارد، گفتگوهای اضطراری با هر دو طرف انجام داده است.

ترکیه که آشکارا از جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند در آغاز درگیری‌های تازه از ارمنستان خواست که فورا به “اشغال” این منطقه پایان دهد

ارمنستان ترکیه را به حمایت مستقیم نظامی از جمهوری آذربایجان برای کنترل این منطقه متهم کرده اما این ادعا توسط جمهوری آذربایجان رد شده است.

ایران، که هم با جمهوری آذربایجان و هم با ارمنستان همسایه است، گفته که تحولات را از نزدیک دنبال می‌کند و پیشنهاد انجام مذاکرات صلح و ایفای نقش برای حل این نزاع را داده است.