حکومت قزاقستان در صفحه اینترنتیاش ممنوعیت پوشیدن حجاب در موسسات آموزشی را منتشر کرده است. گرچه اشاره شده است که این ممنوعیت در خارج از مکاتب اعمال نمیشود اما بحثهای داغی را در این کشور در پی داشته است.
در توضیحی که از سوی حکومت در ۱۶ اکتوبر تحت عنوانی «اعلامیه حکومت برای شهروندان» نشر شده، آمده است: «با درخواست پوشیدن یونیفورم مکتب، پوشیدن حجاب ممنوع میشود، زیرا همه نشانهها، سمبولها یا عناصر دینی، به شکلی از اشکال آموزههای همان دین را ترویج میکند. اصول سکولاریزم، برابری همه ادیان در برابر قانون، هیچ گونه ارجحیتی را برای هیچ گونه وابستگی دینی قایل نمیشود.» در این اعلامیه همچنان تاکید شده که معلمان زن از ممنوعیت حجاب در قزاقستان مستثنی نیستند.
حجاب در مکاتب: موافقان و مخالفان
بر اساس آمار رسمی تقریباَ ۷۰ درصد مردم در قزاقستان مسلمان اند. هم حامیان و هم مخالفان این ممنوعیت به سرعت واکنش نشان دادند. طرفداران ممنوعیت حجاب استدلال میکنند که قزاقستان یک کشور سکولار است و از این رو نباید امتیازات ویژهای برای هیچ دینی وجود داشته باشد. مخالفان معتقدند که حق کسانی که میخواهند در مکاتب حجاب داشته باشند محدود میشود و این ممنوعیت حق آزادی عقیده را نقض میکند.
مخالفان این ممنوعیت نارضایتی خود را با روشهای بسیار رادیکال نشان میدهند. گانی بسیمبایف، وزیر معارف قزاقستان تائید کرد که تنها در منطقه آتیراو ۱۵۰ دختر از ابتدای سپتمبر به دلیل ممنوعیت حجاب ترک تحصیل کرده اند. همچنین از منطقه ترکستان گزارش شده است که دو مرد مدیر یک مکتب محلی را به خاطری که مانع اشتراک دختران با حجاب در درسها شده بود لت و کوب کرده اند.
قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان به این بحثها وارد شده است. او در کنگره ملی معلمان در آستانه، پایتخت این کشور، گفته است که مکاتب جای کسب دانش است، در حالی که اعتقادات مذهبی یک مسئله خصوصی شهروندان است. او تاکید کرده است: «آزادیهای مذهبی در کشور ما توسط قوانین تضمین شده است. به نظر من این درست است که کودکان وقتی بزرگ شدند و جهانبینی شان توسعه یافت، خودشان در این مورد تصمیم بگیرند.» او اطمینان داده است که قزاقستان یک کشور سکولار است و سکولار باقی میماند.
«هیچ کسی پوشیدن صلیب را منع نمیکند»
سخنان رئیس جمهور نتوانست شمار زیادی از مخالفان ممنوعیت حجاب در مکاتب را متقاعد کند. از طریق رسانههای اجتماعی برنامههای اعتراضی سازماندهی میشود. در این برنامهها دانشآموزان کتابهای درسی خود را آتش میزنند و خواستار تامین حق پوشیدن حجاب اسلامی میشوند و یا در روی سرکها به همسالان خود پیشنهاد میدهند که حجاب را امتحان کنند. آنها تاکید دارند که «حجاب خود را با هیچ چیز دیگری بدل نمیکنیم.» برخی نمایندگان سرشناس جامعه نیز به این اعتراضات پیوسته اند و عکسهای با حجابی از خود در شبکههای اجتماعی نشر میکنند.
در میان کسانی که از این اعتراضها حمایت میکنند یکی توجان قوجالی، عضو شورای اجتماعی آلماتی است. او در گفتگو با دویچه وله گفت که این ممنوعیت اعمال شده توسط مقامات قانونی نیست.
او گفت: «حجاب در واقع یک چادر یا روسری است که دختران در قزاقستان از سن بلوغ یعنی از ۱۳ سالگی میپوشند. در این مساله هیچ دلالت ضمنی مذهبی وجود ندارد. دوماَ حق آموزش در قانون تسجیل شده است و ممنوعیت وضع شده یک مانع تصنعی برای برخوداری از این حق ایجاد میکند. چرا پوشیدن چادر به یکبارگی مانع پیوستن دختران مسلمان به زندگی سکولار میشود؟ هیچ کسی پوشیدن صلیب مسیحی یا کلاه توبتایکا را منع نمیکند. در واقع ما در مورد نوع خاصی از تفکیک یا جداسازی صحبت میکنیم.»
او به این نظر است که اگر ممنوعیتی وضع میشود باید علیه پوشیدن لباسهای مانند نقاب، روبنده و برقع منع شوند، لباسهایی که امکان شناسایی فردی را از بین میبرد.
مدرسه به جای مکتب؟
در همین حال مفتی اعظم و رئیس اداره دینی مسلمانان قزاقستان راه حلی را برای برون رفت از وضعیت فعلی پیشنهاد داده است. نوروزبای حاجی تاغان اولی، مفتی اعظم قزاقستان گفته است دخترانی که میخواهند حجاب داشته باشند باید از صنف دهم در مدارس یا مراکز آموزشی دینی مسلمانان آموزش ببینند. گرچه ممنوعیت پوشیدن حجاب بدون استثناء در تمام موسسات آموزشی در قزاقستان اعمال میگردد اما تا کنون هیچ اعتراضی از سوی مقامات در مورد پیشنهاد او صورت نگرفته است.
تهدیدهای تروریستی» در مرز خراسان آریا ابراز نگرانی کرد
«اسلام و جامعه با فضیلت» نام سال ۲۰۲۳ در قزاقستان
اداره امور دینی مسلمانان قزاقستان با هدف توجه بیشتر به معنویت در عصر فناوری، سال ۲۰۲۳ را به عنوان سال« اسلام و جامعه با فضیلت» در این کشور اعلام کرد.
به گزارش خبرنگار دفاتر منطقهای خبرگزاری فارس، اداره امور دینی مسلمانان قزاقستان با هدف توجه بیشتر به معنویت در عصر فناوری، سال ۲۰۲۳ را به عنوان سال« اسلام و جامعه با فضیلت» در این کشور اعلام کرد.
در این راستا، تعدادی پروژه برای ترویج احترام به ارزشهای معنوی اجرا خواهد شد. اولین طرح، در منطقه اولیتو با کنفرانس علمی”توسعه معنوی اولیتو” آغاز شد.
در این رویداد دو روزه، شاعران، نویسندگان و دانشمندان به تبادل نظر خواهند پرداخت. پروژههای متعددی در توسعه گردشگری فرهنگی و تاریخی در بین جوانان اجرا خواهد شد.
«نائوریزبای حاجی تاغان اولی» مفتی اعظم و رئیس اداره دینی مسلمانان قزاقستان گفت: امروزه مردم بعضاً در گفتوگوها از شایعات نیز استفاده میکنند. اکنون در دست هر فردی یک گوشی هوشمند وجود دارد که از طریق آن به فعالیت نهچندان دقیق در شبکههای اجتماعی ادامه میدهد. هدف ما ایجاد نگرش صادقانه و منصفانه نسبت به یکدیگر در جامعه است.
دولت اسلامی” در آسیای مرکزی سربازگیری می کند
جنجال ممنوعیت پوشیدن چادر در مکاتب قزاقستان
گروه بین المللی بحران در یک گزارش تازه گفته است که میان دو تا چهار هزار تن از کشورهای آسیای مرکزی برای پیوستن به “دولت اسلامی” به مناطق تحت تسلط این گروه رفته و یا به شکل دیگری از این گروه حمایت میکنند.
در این گزارش زیر عنوان “فراخوان سوریه: افراطیسازی در آسیای مرکزی” زمینههای اجتماعی- سیاسی افراط گرایی رو به افزایش در این منطقه بررسی شده است. در این گزارش تقاضا گردیده است که برای یافتن راه حل جامع برای افراط گرایی در آسیای مرکزی نه تنها هماهنگی میان نهادهای امنیتی بهبود یابد، بلکه نیاز است قوانین دینی لیبرالتر ساخته شده و فرصتهای بزرگتر اقتصادی برای جوانان به شمول زنان فراهم گردد.
دیردر تینان، رئیس پروژه آسیا در گروه بین المللی بحران به دویچه وله گفت که “دولت اسلامی” یا داعش سابق در کشورهای آسیای مرکزی نسبت به افغانستان و پاکستان به سادگی جنگجو جذب میکند و این امر در آرزوهای تحقق نیافته مردم این کشورها برای تغییر سیاسی و اجتماعی ریشه دارد.
تینان در گفتگویی با دویچه وله گفت که ظاهراً بزرگترین گروه این اسلامگرایان ازبک هستند که شامل شهروندان ازبکستان و ازبکهای دره فرغانه و شهر اوش در جنوب قرغیزستان میشوند. به گفته او، شمار کسانی که در سوریه رفته اند ممکن است رقم تخمینی ۵۰۰ تن که توسط حکومت تاشکند اعلام شده است نباشد، بلکه به ۲۵۰۰ تن برسد. به گفته او، احتمال دارد تا یک هزار مرد و زن به شمول ۵۰۰ قرغیز و دیگر گروهها دره فرغانه را برای جنگ در سوریه یا حمایت از “دولت اسلامی” ترک کرده باشند.
این تحلیلگر گروه بین المللی بحران میگوید که هرچند عامل اقتصادی – سیاسی در افراط گرایی نقش دارد، اما برای این اسلام گرایان در آسیای مرکزی ایدیولوژی مطرح است: «حامیان “دولت اسلامی” در آسیای مرکزی از ایدیولوژی افراطی دینی انگیزه گرفته اند. تعلیمات ضعیف دینی و بیزاری و شاکی بودن از حکومتهای سکولار منطقه، گرایشها به افراط گرایی را تشدید بخشیده اند.»
به گفته او، جوانان کسبه کار، زنانی که شوهران شان را ترک کرده اند، خانوادههایی که فکر میکنند اولاد شان در زیر سایه “خلافت اسلامی” دورنمای بهتری دارند، شاگردانی که مکتب را ترک کرده اند و دانشجویان در میان این اسلامگرایان هستند.
این تحلیلگر میافزاید که این افراد در مساجد و نمازخانهها به افراط گرایی کشانده میشوند. هرچند انترنت و شبکههای اجتماعی نیز نقش دارند اما نه خیلی قطعی.
تینان شرح میدهد: «برخی در داخل استخدام میشوند. برخی دیگر در خارج، غالبا در جاهایی که به عنوان کارگران مهاجر زندگی میکنند، افراطی میشوند. جلب این افراد بیشتر در آسیای مرکزی، روسیه و ترکیه صورت میگیرد، اما از میان جوانانی که در مدرسههای دینی در مصر، عربستان سعودی و بنگله دیش درس میخوانند نیز سربازگیری میشود.»
تینان در مورد چگونگی حمایت این افراد از “دولت اسلامی” می گوید: «برخی شان میجنگند و دیگران از قفقاز و کشورهای عربی به جنگجویان باتجربه کمک میکنند. “دولت اسلامی” میگوید که به معلم، پرستار و انجنیر ضرورت دارد و این خود مردان و زنان تحصیلکرده را جلب میکند.»
تاجیکستان و قزاقستان قوانینی را تصویب کرده اند که جنگ در خارج را جرم میپندارند. ازبکستان نیز آموزشهای تروریستی را بدون اشاره به مکان آن منع کرده است. اما گزارش گروه بین المللی بحران نشان میدهد که کار زیادی برای جلوگیری از پیوستن جوانان به “دولت اسلامی” صورت نگرفته است.
رئیس جمهور قزاقستان: زنان ما هرگز با حجاب فرسوده نمیشوند!
قزاقستان درسال گذشته ریاست “سازمان امنیت و همکاری اروپا” را بر عهده داشت. در این سازمان ۵۶ کشور جهان از جمله آمریکا، روسیه، آلمان و کشورهای آسیای میانه عضویت دارند. امسال قزاقستان ریاست “کنفرانس اسلامی” و “سازمان همکاریهای شانگهای” را نیز عهدهدار شده است.
براساس قانون اساسی این کشور، نظام سیاسی حاکم لائیک و دین از دولت جداست. در عین حال، هماکنون گرایشهای تند مذهبیای در جامعهی قزاقستان موجود است که مقامهای این کشور نسبت به آن اظهار نگرانی میکنند.
نظربایف: قزاقها مسلمانند ولی راه خود را میروند
“خبرگزاری قزاقستان امروز” سخن نورسلطان نظربایف را بدین گونه نقل میکند: «من همیشه مخالف روسری و حجاب بودهام. زنان ما هرگز فرسوده نمیشوند و نیازی به پنهان کردن چهرهی خود ندارند. ما به اسلام احترام میگذاریم، اما راه خودمان را داریم و ارزشهای فرهنگی خودمان را حفظ میکنیم. برخی از جوانان ما در مدارس و دانشگاهها روسری و حجاب میپوشند که من مخالف آن هستم.»
نظربایف در صحبتهای خود صراحتا حجاب را مغاير با فرهنگ دينی و امری انحرافی در اسلام دانسته است.
یک کارشناس: «مخالفت نظربایف با حجاب تبلیغاتی است»
به گفته یوسف پیلتن، روزنامهنگار ایرانی مقیم قزاقستان، اظهار عقیده نظربایف پیرامون حجاب در جامعهی قزاقستان مخالفتهایی را برانگیخت و مخالفان دلیل آوردند که این نظر او مغایر قوانین مربوط به “آزادیهای دینی” در کشور است و زنان در انتخاب پوشش آزادند.
قوانچبگ قاری، روزنامهنگار و رئیس بخش رادیو آزادی در قزاقستان، در گفتگو با دویچه وله گفتههای نظربایف دربارهی حجاب را بیشتر سیاسی ارزیابی میکند. وی میگوید: «اهالی شهر تاریخی ترکستان که در جنوب کشور واقع است بیشتر مخالف حجابند و مردم این منطقه گرایشهای ملی و سنتی دارند.»
کارشناسان محلی به این هم اشاره میکنند که پوششهای ملی زنان قزاق مغایرتی با اسلام ندارد و حفظ و حراست آن به معنای احیاء سنتهای ملی و تاریخی آنها به حساب میآید.
«دولت ایران رسما مخالفت نکرده»
اما از سخنان رئیس جمهور قزاقستان پیرامون حجاب در رسانهها و وبسایتهای دینی و “نزدیک به دولت ایران” انتقاد شده است. ایکنا، خبرگزاری قرآنی ایران، سخنان نظربایف را «عجیب، اسلام ستیزانه و در راستای نادیده گرفتن سنتهای اسلامی و همگام شدن با مدرنیته و اصل دمکراسی پوشالی غرب» ارزیابی کرد.
یوسف پیلتن دربارهی “موضعگیری ایران” به دویچه وله میگوید: «دولت ایران نمیتواند نظر رسمی خود را از طریق وزارت خارجهی کشور بیان کند و واکنش نشان دهد. اما از طریق انتشار اینگونه نظرها در سایتها و رسانهها قصد دارد نظر دولت قزاقستان را به این مسئله جلب کند.»
این روزنامهنگار ایرانی مقیم قزاقستان تاکید میکند که مسئلهی حجاب به معضل اجتماعی بزرگی در قزاقستان تبدیل شده و تمایل به حجاب در میان زنان رشد کرده است. به گفته او، حدودا از هر ۱۰ زن قزاق یک نفر حجاب میپوشد.
چرا نظربایف میگوید مخالف حجاب است؟
آیا مخالفت با حجاب در آستانهی انتخابات سبب کاهش محبوبیت نظربایف نخواهد شد؟ یوسف پیلتن به این سئوال دویچه وله چنین پاسخ میدهد: «نظربایف مسئلهی حجاب را در جامعه مطرح کرد تا نظر روسها را که مسیحی هستند و مخالف حجابند جلب کند. مردم روسزبان که تعداد آنها ۶ میلیون نفر برآورد میشود به نظربایف رای خواهند داد. از این رو نظربایف خواست از این ژست سیاسی استفاده کند تا نفوذ و اعتبار خود را در میان روسزبانها افزایش دهد.»
محمدرضا شیرازی، مدیر”پایگاه اطلاع رسانی قزاقستان”، به دویچه وله میگوید: «بیشترهدف این بوده است که سیاستگذاری آینده را مشخص کنند. برای من جالب است که نظربایف در خصوص بحث حجاب نظر خودش را اینقدر قاطعانه اعلام کرده و پیش از این ما این نوع دیدگاه را مستقیما از خود ایشان نشنیده بودیم. وی می خواهد به مردم نشان بدهد که به دنبال سیاستهایی است که یک مقدار از تندروی و در واقع فضای اسلامی کاسته شود و به آمریکا و اروپا بیشتر خود را نزدیک کند.»
آقای شیرازی در ادامه اشاره میکند، انتخاب مجدد نظربایف به ریاست جمهوری حتمی است و سخنان او برای کسب آراء مردم نبوده و بیشتر برای جهتگیری آتی سیاسی این کشور است.
حجاب در مدارس و دانشگاهها ممنوع است
ژنسئیت تومبایف، وزیر آمورزش عالی قزاقستان، نیز به مناسبت آغاز سال تحصیلی در این کشور بار دیگر با پوشش حجاب در مدارس و دانشگاهها به شدت مخالفت کرد و آن را مغایر با عادات و رسوم مردم قزاق دانست.
وی تاکید کرد: «در کشوری دموکرات و سکولار، حجاب نشاندهندهی تعلقات خاص مذهبی یک فرد به دین خاصی است، از این رو پوشیدن لباسهایی که بر تعلقات مذهبی دانشآموز تأکید میکند در قزاقستان ممنوع شده است.»
در پایان سال ۲۰۱۰ وزارت آموزش عالی طی مصوبهای رسما استفاده از پوشش حجاب را در مدارس و دانشگاههای کشور ممنوع کرد. این پروژه فعلا مسکوت مانده است، اما با سخنان کنونی رئیس جمهور این کشور انتظار میرود مخالفت با حجاب در این کشورجنبهی قانونی بیشتری بگیرد.
در قزاقستان بیش از ۱۴۰ اقلیت قومی و دینی زندگی میکنند. مقامهای این کشور بر این باور هستند که “گرایش های تند اسلامی” میتواند به وحدت کشور و همزیستی مسالمتآمیز شهروندان آن لطمه وارد کند.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: کیواندخت قهاری
تبادلات فرهنگی ایران و قزاقستان توسعه روابط در دستور کار قرار گیرد
ایران نخستین کشوری بود که استقلال قزاقستان را به رسمیت شناخت. روابط فرهنگی دو کشور پیشینهای مهم دارد. جمعی از ایرانیان از دیرباز در قزاقستان زندگی میکنند و جمعی از قزاقها نیز در ایران.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: علی اکبر طالبی متین، رایزن فرهنگی ایران در جمهوری قزاقستان به مناسبت سفر رییس جمهور این کشور به ایران طی مطلبی به گزارش روابط فرهنگی دو کشور پرداخته است.
این گزارش را که در اختیار خبرگزاری مهر قرار گرفته در ادامه بخوانید:
سفر جناب آقای قاسم ژومارت توکایف رئیس جمهور جمهوری قزاقستان به جمهوری اسلامی ایران، بهانهای شد تا در سیامین سال استقلال این کشور، نگاهی به پیشینه و آینده روابط فرهنگی دو کشور بزرگ و قدرتمند جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان بیاندازیم.
روابط فرهنگی دو ملت ایران و قزاقستان، ریشههای تاریخی عمیقی دارد. از جمله اشتراکات فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان میتوان به تاریخ مشترک، پیوندهای دینی و وجود لغات مشترک در زبانهای فارسی و قزاقی اشاره کرد. همچنین پیشینه و فرهنگ دو ملت را میتوان از طریق دانشمندان و شعرا، مظاهر ملی، آداب و رسوم، زبان و ادبیات دو کشور مورد بررسی و توجه قرار داد.
اگرچه روابط رسمی دو کشور در تمامی ابعاد اعم از سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی آغاز شد، اما پیشینه روابط فرهنگی دو کشور محدود در این سی سال نیست.
اولین نشانههای روابط و اشتراکات فرهنگی دو کشور را میتوان در زبان مردم قزاق اشاره کرد. وجود بیش از سه هزار واژه فارسی و عربی در زبان قزاقی، خصوصا اسامی ایام هفته (شنبه، یکشنبه، دوشنبه… جمعه)، نشان از ارتباط و تعامل گسترده مردم دو کشور در گذشتههای دور دارد.
دومین نشانه را در بزرگداشت عید نوروز باید جستوجو کرد. از نکات جالب توجه اینکه ماه فروردین در قزاقستان به نام ماه نوروز نام گرفته و این خود بهترین دلیل بر اهمیت این تحول بزرگ طبیعت در این کشور است. جالب اینکه علاوه بر حداقل سه روز تعطیل رسمی، به مدت تقریباً یک ماه در مراکز، موسسات و دانشگاهها، جشنهای باشکوهی برای بزرگداشت این ایام فرخنده برگزار میشود.
سومین نشانه را در نامهای اشخاص مییابیم، نامهای دختران نظیر: گل نور، نازگل، گل جان، بیان، بانو، تهمینه و نامهای پسران مانند: بختیار، مراد، دانیار، علیشیر، رستم و… در سراسر این کشور وجود دارد.
خواجه احمد یسوی یا به قول عطار نیشابوری در منطق الطیر «پیر ترکستان» را بیشک میتوان از نشانههای مهم اشتراکات فرهنگی دو کشور قلمداد کرد. وی که در اواسط قرن پنجم هجری قمری در روستای سایرام از توابع اسپیجاب در منطقه چیمکنت کنونی در جنوب قزاقستان، به دنیا آمد برای کسب علم به شهر بخارا عزیمت کرد و در محضر شیخ یوسف همدانی تلمذ نمود و به مقام خلافت او در طریقت صوفیگری دست یافت. وی سپس به شهر ترکستان کنونی (یَسِه سابق) در قزاقستان مهاجرت و طریقت یسویه را پایه گذاری کرد. نکته حائز اهمیت اینکه پس از درگذشت خواجه احمد یسوی، مهندسین معماری و هنرمندان شیرازی، تبریزی و اصفهانی از سوی امیر تیمور گورکانی (موسس سلسله تیموریان) به شهر ترکستان عزیمت و مقبرهای با شکوه برای وی بنا نهادند. این به آن معنی است که یکی از مهمترین آثار تاریخی قزاقستان که هم اکنون زیارتگاه مردم آن کشور است، توسط هنرمندان ایرانی بنا شده است. نام معمار این بنا که بر ساختمان منقش شده، خواجه حسین شیرازی است.
از سویی دیگر آشنایی مردم قزاقستان با شعرا و ادبای ایرانی نظیر حافظ، فردوسی، سعدی، رودکی، خیام، نظامی و… و نیز ترجمه داستان «رستم و سهراب» شاهنامه فردوسی به زبان قزاقی (چاپ شده در سال ۱۹۶۱ میلادی) آن هم به صورت نظم، توسط تورماگام بیت استلی یوف ۱۸۸۲ – ۱۹۳۹ را نیز میتوان نشانه مهمی از حضور فرهنگ و ادب مردم ایران در این کشور قلمداد کرد.
آبای شاعر بلند آوازه قزاق ۱۸۴۵-۱۹۰۴ در شرق قزاقستان در شهر سِمی پلاتینسک متولد شد. به مدرسه سید احمد رفت و با زبان عربی و فارسی آشنا شد. وی که پدر ادبیات نوین قزاقی است با ادبیات فارسی و شعرای بزرگ پارسی آشنا بود. ناگفته نماند آثار او نظیر کتاب «اندیشهها و اشعار آبای» ترجمه دکتر صفر عبدالله و فرزانه خجندی و رمان معروف مختار عِوَضوف با نام «راه آبای» ترجمه خانم نازلی اصغرزاده در ایران به چاپ رسیده است.
به گفته محققان قزاق بیش از ۹۰ درصد تاریخ قزاقها در منابع فارسی است. چرا که در گذشته، زبان رسمی حکومتهای منطقه، فارسی بوده و امور دیوانی از جمله نگارش تاریخ و وقایع اتفاقیه به این زبان ثبت میشده، لذا محققان قزاق علاقهمند به آشنایی با زبان فارسی بوده تا نسبت به تاریخ و گذشته مکتوب خود شناخت بیشتری پیدا کنند. کتاب «مهمان نامه بخارا درباره تاریخ پادشاهی محمد شیبانی» اثر فضل الله بن روزبهان خنجی اصفهانی ۸۵۰ – ۹۲۷، کتاب «جامع التواریخ» رشید الدین فضل الله همدانی ۶۴۸ – ۷۱۷ و «تاریخ رشیدی» محمد حیدر دوغلات ۹۰۵ – ۹۵۸ و دهها منابع فارسی دیگر که به تاریخ منطقه آسیای مرکزی و خانات قزاق اشاره دارند، موید این مطلب است.
این میان نمیتوان به حضور جمعی چند هزار نفره از ایرانیان در کشور قزاقستان و نیز قزاقها در کشور ایران به عنوان یک نقطه اشتراک اشاره نکرد. در سالهای ۱۹۳۷ و ۱۹۳۸ و نیز ۱۹۴۶ جمعی از ایرانیان به صورت ناخواسته در دوران استالین به زندانهای شوروی افتاده و پس از اتمام دوران محکومیت در استان قزاقستان جنوبی مستقر و امروز نیز به عنوان شهروند جامعه قزاقستان در کنار برادران قزاق خود زندگی میکنند. همچنین در سال ۱۹۳۴ بدلیل قطحی پیش آمده در دوران استالین جمع زیادی از قزاقها به کشورهای همجوار من جمله ایران مهاجرت کردند که هم اکنون در استان گلستان در کنار برادران ایرانی خود و به عنوان شهروند ایرانی زندگی میکنند.
با فروپاشی شوروی و استقلال جمهوری قزاقستان در سال ۱۹۹۱ میلادی، جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری بود که استقلال قزاقستان را به رسمیت شناخت و دو کشور روابط حسنه سیاسی خود را آغاز کردند. در پی این استقلال بود که دو کشور بر اساس روابط دیرینه فرهنگی خود تصمیم به امضای موافقتنامه فرهنگی گرفتند. این مهم در ۲۸ فروردین ۱۳۷۲ برابر با ۱۷ آوریل ۱۹۹۳ تحقق یافت و با امضای این موافقتنامه بود که مرکز فرهنگی جمهوری اسلمی ایران در شهر آلماتی پایتخت سابق قزاقستان تاسیس شد. از این زمان است که شاهد فعالیتهای متنوع فرهنگی به شرح ذیل هستیم.
تاسیس کرسیهای ایرانشناسی و زبان فارسی در دانشگاههای الفارابی، آبلای خان و اوراسیا، اعزام اساتید ایرانی برای تدریس در کرسیهای مذکور، تاسیس اتاقهای ایران در دانشگاههای فوق، اعطای بورس تحصیلی به دانشجویان قزاق برای تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در ایران، امضای یادداشت تفاهم همکاری میان دانشگاههای شهید بهشتی از ایران و دانشگاه الفارابی در شهر آلماتی و نیز امضای یادداشت تفاهم همکاری میان دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه اوراسیا در شهر نورسلطان، برگزاری سمینارهای علمی مشترک، تبادل هیئتهای علمی دو کشور برای آشنایی بیش از پیش با یکدیگر، شرکت هنرمندان ایرانی در جشنوارههای هنری و موسیقیایی قزاقستان، برگزاری هفتههای فرهنگی و هفتههای فیلم ایران، برگزاری دورههای هنر خوشنویسی، شرکت در نمایشگاههای کتاب، ترجمههای کتاب از زبان فارسی به قزاقی و بالعکس، آموزش کارشناسان کتابخانه ملی قزاقستان در امور ترمیم نسخ خطی، برگزاری میزگرد و کنفرانس در معرفی اندیشمندان و متفکران دو کشور، تالیف فرهنگ لغت فارسی – قزاقی، سفر روئسای دانشگاههای دو کشور، خواهر خواندگی شهرهای اراک و کاراگاندا، شهرهای گلستان و آکتائو، شهرهای تبریز و چیمکنت، عضویت دائم ایران در دبیرخانه گفتوگوی ادیان و تمدنها در پایتخت قزاقستان و شرکت در کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی هر سه سال یکبار.
امروزه با نگاهی به گذشته درخشان این روابط و تداوم مطلوب آن در زمان حال، میتوان به توسعه این روابط در آینده، بیش از پیش امیدوار بود، خصوصا در سالهای اخیر که افقهای روشنی در روابط دو جانبه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان آغاز شده و دو کشور اراده جدی در توسعه همه جانبه روابط خود را در دستور کار دارند.
امید است با سفر رئیس جمهور محترم جمهوری قزاقستان به جمهوری اسلامی ایران و نیز امضای برنامه مبادلات فرهنگی، برای سالهای ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴ برابر با ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵ در آینده نزدیک، شاهد توسعه گسترده فعالیتهای فرهنگی و علمی دو کشور دوست، برادر و همسایه باشیم.
ایران و قزاقستان در مسیر گسترش روابط
ایران پرس: وزیر صنعت، معدن و تجارت کشورمان روز دوشنبه در دیدار معاون نخستوزیر و وزیر تجارت و همگرایی قزاقستان بر تدوین نقشه راه برای توسعه مبادلات تجاری و اقتصادی دو کشور تأکید کرد و گفت: سازمان توسعه تجارت ایران کارهای تجارت با قزاقستان را به صورت ویژه پیگیری میکند.
سید رضا فاطمی امین گفت: با تقویت روابط اقتصادی ایران و قزاقستان و گسترش سرمایه گذاری های مشترک، همکاریهای عمیق، پابرجا و گستردهتری میان دوکشور شکل خواهد گرفت.
بخیت سلطان اول Bakhyt Sultanov» نیز با تأکید بر تقویت کریدور فراخزر با استفاده از امکانات لجستیکی ایران گفت: ایران با توجه به ظرفیتها و توانمندیهایی که دارد میتواند به هاب صادرات قزاقستان در منطقه تبدیل شود.
به گفته وی در جریان سفر اخیر نخست وزیر قزاقستان به ترکیه مساله استفاده از توانمندیها و ظرفیتهای ایران برای افزایش مراودات تجاری ایران، ترکیه و قزاقستان مورد تأکید قرار گرفت و موضوع تبدیلشدن ایران به هاب صادرات قزاقستان و روسیه در منطقه موردبحث و تبادلنظر قرار گرفت.
هم چنین در سفر نخست وزیر قزاقستان به روسیه نیز بر استفاده هر چه بیشتر از پتانسیلهای اقتصاد ایران تأکید شد.
در سفر معاون نخست وزیر قزاقستان به تهران ، روسای راهآهن ایران و قزاقستان روز دوشنبه تفاهمنامه افزایش همکاریهای ریلی و تعیین تعرفه ترجیحی بین دو کشور را به منظور افزایش قابل توجه ترانزیت بار عبوری از ایران امضا کردند.
ایران و قزاقستان که دو کشور همسایه در دریای خزر محسوب می شوند به رغم اینکه مرز زمینی با یکدیگر ندارند اما با توجه به اینکه هر دو کشور دارای توانمندی ها و پتانسیل بالایی در زمینه های مختلف اقتصادی و تجاری ، انرژی ، صنعتی و کشاورزی و دیگر عرصه ها هستند لذا در چند دهه اخیر پس از استقلال قزاقستان همواره بر گسترش روابط دو جانبه تاکید داشته اند.
قزاقستان وسیع ترین کشور آسیای مرکزی است و علاوه بر استخراج نفت و گاز و صادرات آن ، در دیگر زمینه ها مانند صادرات مواد معدنی نیز دارای جایگاه بالایی است. جمهوری اسلامی ایران نیز به روابط خود با این کشور بزرگ آسیای مرکزی توجه خاصی داشته و همواره بر لزوم گسترش هر چه بیشتر آن تاکید ورزیده است.
از موارد قابل توجه روابط دو کشور سواپ نفت قزاقستان توسط ایران در سال های قبل بوده است. سفر «بخیت سلطان اوف» به تهران و دیدار وی با مقامات ارشد ایرانی از جمله وزیر صمت و نیز محمد مخبر معاون اول رئیس جمهور می تواند به توسعه هر چه بیشتر روابط منجر شود.
محمد مخبر معاون اول رییس جمهور با اشاره به اینکه گشایشهای بسیار خوبی در روابط بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان در دولت سیزدهم شکل گرفته است، تصریح کرد: افزایش روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشور نشانگر اراده جدی و خوب در گسترش و تعمیق همکاریها بین دو کشور است.
برجسته شدن نقش دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوره ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی با توجه به رویکرد جدید نسبت به همسایگان و کشورهای منطقه که مبتنی بر اولویت برقراری روابط و مناسبات اقتصادی و تجاری است صورت گرفته است.
در این راستا تأکید بر سیاست همسایگی مبتنی برتقویت دیپلماسی اقتصادی و افزایش تعاملات با همسایگان و استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه در سایه تقویت مناسبات در یک سطح و تنشزدایی با آنها در سطح دیگر از برنامههای جدی جمهوری اسلامی ایران بشمار می رود.
دولت سیزدهم سیاست همسایگی را در اولویت قرار داده و رئیس جمهور ایران از ابتدا تعامل حسنه و همکاری گسترده با همسایگان را بهعنوان نقطه مرکزی دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم تعیین کرد. بهرهبرداری از ظرفیتها و سرمایههای موجود در این کشورها به شکل دو و چندجانبه از ویژگیهای سیاست خارجی دولت است.
بخیت سلطاناف با استقبال از سیاست خارجی دولت سیزدهم مبنی بر گسترش روابط با همسایگان با حفظ حسن همجواری خاطرنشان کرد: گسترش روابط سیاسی و اقتصادی و همچنین افزایش چشمگیر حجم تجارت در سه ماهه نخست سال جاری بین دولتهای جمهوری اسلامی ایران و قزاقستان نشان میدهد که اهداف و راهبردهای دو کشور بر یکدیگر منطبق شده است.
نویسنده: سيدرضا مير طاهر
بر اساس معلومات وزارت داخله قزاقستان، تعداد بازداشتشدگان در ناآرامیهای اخیر این کشور نزدیک به ۱۰ هزار نفر رسید. رئیس جمهور قزاقستان بعد از اعتراضات هفته گذشته روز سه شنبه حکومت جدید را به پارلمان معرفی میکند.
طبق معلومات رسمی در اعتراضهای خشونتبار در قزاقستان نزدیک به ۱۰ هزار نفر بازداشت شده اند. وزارت داخله این کشور واقع در آسیای مرکزی به روز سه شنبه اعلام کرد که نیروهای امنیتی قزاقستان در ارتباط به ناآرامیها در هفته گذشته ۹۹۰۰ تن را بازداشت کرده اند.
اعتراضها در این کشور یک هفته پیش به دلیل افزایش قیمت سوخت شروع شد و به زودی گسترش یافت. وزارت داخله این کشور گفته است که در چند شهر بزرگ به شمول آلماتی ساختمانهای دولتی مورد حمله معترضان قرار گرفته اند.
قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهور قزاقستان گفته است که ستیزهجویان اسلامگرا از دیگر کشورهای آسیای میانه، افغانستان و شرق میانه در میان مهاجمان بوده اند. به گفته او حالا نظم عمومی برقرار شده است، اما جستجو برای یافتن «تروریستان» ادامه دارد.
در پی این اعتراضها، نخست وزیر و کابینه این کشور روز چهارشنبه کناره گیری کردند. رئیس جمهور قزاقستان روز سه شنبه حکومت جدید را به پارلمان معرفی میکند.
بخش بزرگی از خشم معترضان متوجه نور سلطان نظربایف، رئیس جمهور سابق این کشور است که هنوز هم نفوذ زیادی دارد. این مرد ۸۱ ساله در سال ۲۰۱۹ توکایف را شخصا به عنوان جانشیناش تعیین کرد و به عنوان مرشد رئیس جمهور فعلی محسوب میشود.
- نویسنده : قیام خوراسانی
- منبع خبر : DW مهر ، فیسبوک
