با حمله حماس به اسرائیل، بار دیگر پرسشها درباره منابع مالی حماس، به رسانههای جهان راه پیدا کرده است؛ مسالهای پرمناقشه که حساسیتهای بسیاری را بر میانگیزد.
علت این حساسیت، بودن حماس در لیست «تروریستی» بسیاری از کشورهای غربی و حتی عربی است.
تعیین میزان دقیق این کمک آسان نیست. حضور حماس در فهرستهای «تروریستی» موجب شده تا تمامی مناسبات مالی این سازمان به شکل مخفیانه انجام شود. به همین دلیل نیز، آنچه در ارتباط با میزان این کمک مالی در حال حاضر در رسانهها تکرار میشود، متکی به مصاحبه با منابع عموما ناشناخته در سرویسهای امنیتی غربی و اسرائیلی یا تخمینهای سازمانهای امنیتی غربی است.
البته از قطر نیز به عنوان دومین حامی مالی حماس یاد میشود، ولی همه توجهها به ایران است چرا که مقامات جمهوری اسلامی و حماس، برخلاف مقامات قطر، از اظهارات علنی در خصوص انتقال پول از ایران به حماس ابائی نداشتند.
در ۱۴ بهمن ۱۳۹۰ آیت الله خامنهای، در خطبههای نماز جمعه تهران، گفت: «ما در قضایای ضدیت با اسرائیل دخالت کردیم؛ نتیجهاش هم پیروزى جنگ ۳۳ روزه و پیروزى جنگ ۲۲ روزه بود. بعد از این هم، هر جا هر ملتى، هر گروهى با رژیم صهیونیستى مبارزه کند، مقابله کند، ما پشت سرش هستیم و کمکش میکنیم و هیچ ابائى هم از گفتن این حرف نداریم.»
او همچنین در ۲۴ آبان ۱۳۹۸ گفت: «ما از فلسطین حمایت کردیم، به فلسطینیها کمک کردیم، باز هم کمک میکنیم، هیچ گونه ملاحظه و رودربایستی هم در این قضیه نداریم. باید همه دنیای اسلام به فلسطین کمک کنند.»
این کمکها از چشم جهان پنهان نمانده است.
رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا اخیراً گفت: «ایران سالهای طولانی است که از حماس حمایت مالی میکند و به آنها آموزشهای نظامی میدهد.»
اما درباره این کمکها، اطلاعات بسیار محدودی وجود دارد و بخش مهمی از ارقامی که در رسانهها تکرار میشود، متکی به تخمینهای سازمانهای اطلاعاتی غربی است.
ضمن اینکه میزان کمک مالی ایران به حماس در دو دهه گذشته همواره ثابت نبوده و گاهی افزایش و گاهی کاهش پیدا کرده است.
رابطهای وابسته به جیب پر پول ایران
پایان پادکست
از زمان تاسیس حماس در دهه ۶۰ خورشیدی تا امروز، روابط و دوستی جمهوری اسلامی با این گروه با فراز و نشیبهای همراه بود، اما در هیچ مقطعی و حتی با وجود سردی رابطه ایران با حماس، کمکهای مالی ایران به این گروه قطع نشد.
روابط جمهوری اسلامی و حماس از سال ۱۳۶۷ و بعد از اینکه سازمان آزادیبخش فلسطین، اسرائیل را به رسمیت شناخت گرم شد، ولی به گفته یکی از اعضای ارشد حماس، حمایت مالی ایران از این گروه از سال ۱۳۸۵ آغاز شد.
محمود الزهار، عضو ارشد گروه فلسطینی حماس در مصاحبه با تلویزیون العالم، شبکه عربی تلویزیون ایران در سال ۱۳۹۹ گفت که پس از دیدار اول خود با قاسم سلیمانی در سال ۱۳۸۵ «حدود ۲۲ میلیون دلار» دریافت کرده و به شکلی که در چمدانهایشان «یگر جایی نبود».
او گفته بود قرار بود قاسم سلیمانی، مبلغ بیشتری به آنها پول پرداخت کند، اما چون ۹ نفر بودند و هر ساک ۴۰ کیلو گنجایش داشته و نمیتوانستند بیشتر حمل بکنند فقط ۲۲ میلیون دلار گرفتند.
در سال ۱۳۸۹ که مجموعهای از مکاتبات دیپلماتیک وزارت خارجه آمریکا توسط وبسایت «ویکیلیکس» منتشر شد، در یکی از نامهها به ادعاهای یک مقام مصری درباره کمکهای ایران به حماس اشاره شده بود.
در این نامه که تاریخ آن به بهار ۱۳۸۸ مربوط بود، آمده بود که رئیس سازمان اطلاعات مصر به طرف آمریکایی گفته است، ایران «ماهانه ۲۵ میلیون دلار» به حماس کمک میکند «اما مصر موفق شده جلو ورود این کمکها از خاک خود به غزه را بگیرد.»
بر اساس ادعای رئیس سازمان اطلاعات مصر، «جمهوری اسلامی بیاباننشینهای مصر را به استخدام خود درآورده بود تا بتواند برای حماس کمکهای مالی و نظامی ارسال کند».
جزییات این ادعاها هرگز به شکل مستقل تایید نشدند.
روابط حماس و جمهوری اسلامی در اوج درگیریها در سوریه، سرد شد. این سازمان با آغاز اعتراضها علیه بشار اسد، حاضر نشد در حمایت از او وارد عمل شود و عملا از این کشور خارج شد.
حتی برخی رسانههای داخلی از جمله تابناک (دی ۱۳۹۲) گزارش دادند که نیروهای حماس در سوریه علیه بشار اسد وارد جنگ شدهاند.
با این وجود کمکهای مالی ایران به حماس قطع نشد.
خالد مشعل، رئیس وقت دفتر سیاسی حماس در گفتگوی تفصیلی با روزنامه «الشرق» چاپ قطر در آذر ۱۳۹۳ تأکید کرد که در این سالها حمایت ایران قطع نشده بود ولی تحت تاثیر قرار گرفته بود.
المانیتور در خصوص تأثیر کاهش کمکهای ایران به حماس نوشت: «کاهش حمایت مالی ایران از حماس در سالهای اخیر بر این جنبش تأثیر گذاشته و آن را به یک بحران مالی بزرگ سوق داد. حماس مجبور شد چندین مؤسسه رسانهای خود مانند تلویزیون ماهوارهای قدس و مرکز اطلاعرسانی فلسطین را ببندد. حماس همچنین شروع به پرداخت نیمی از حقوق یا کمتر به کارمندان خود کرد.»
شروع دوستی محکم و رفاقتی پایدار
بعد از فروکش کردن بحران در سوریه، روابط حماس و جمهوری اسلامی محکمتر شد.
اما درباره میزان کمک مالی ایران به حماس، منابع متفاوت، رقمهای مختلفی را منتشر کردند.
در سال ۲۰۲۰، وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که بر اساس برآوردهایش، میزان این کمک سالانه ۱۰۰ میلیون دلار است.
اما رسانههای اسرائیلی مدعی هستند که این رقم بیشتر است. در مرداد ۱۳۹۸ کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل گزارش کرد: «طی جلسهای که بین حماس و آیت الله خامنهای برگزار شد، تهران تمایل خود به افزایش حمایت مالی ماهانه به حماس به مبلغ بیسابقه ۳۰ میلیون دلار در ماه اظهار کردهاست.»
البته این کانال در سال ۱۳۹۷ گزارش داده بود که جمهوری اسلامی ماهانه حدود ۶ میلیون دلار یعنی سالانه ۷۲ میلیون دلار به این گروه کمک مالی میکند.
در دی ماه ۱۴۰۰ اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، گفت: «جمهوری اسلامی ایران ۷۰ میلیون دلار به این جنبش فلسطینی پول داد تا «قوای بازدارندگی» خود را در برابر اسرائیل بسازد و راکتهایی که نیروهای حماس در باریکه غزه تولید کردند، بخشی از این «توان راهبردی» است.»
به نوشته خبرگزاری رویترز، این کمکهای در چند سال اخیر افزایش هم داشته است. این رسانه در گزارشی به نقل از یک منبع امنیتی اسرائیلی نوشت که جمهوری اسلامی سال ۱۴۰۱ کمکهای مالی به شاخه نظامی حماس را از ۱۰۰ میلیون دلار به حدود ۳۵۰ میلیون دلار در سال افزایش داد. یعنی ماهانه حدود ۲۹ میلیون دلار به این گروه میکند. این رقم در سال جاری نیز ادامه دارد.
کمکهای نظامی جدا از مالی
در سالهای اخیر جمهوری اسلامی علاوه بر کمکهای مالی، کمک تسلیحاتی هم به حماس داشت.
ان بیسی نیوز در مهرماه امسال نوشت: «جمهوری اسلامی، در طول سالهای متمادی با حماس تعامل و تماس داشتهاند. طبق گزارش وزارت امور خارجه در سال ۱۳۹۹، ایران سالانه ۱۰۰ میلیون دلار به حماس میرساند و در کنار آن، فناوری و دانشی را ارائه کرده که حماس را قادر میسازد تا زرادخانه موشکهای خود را در غزه بر اساس طرحهای ایرانی بسازد.»
روزنامه خراسان در آذر ۱۳۹۱ به نقل از جواد کریمی قدوسی، یکی از اعضای سپاه و نماینده وقت مجلس، نوشت: «۵۰ هزار موشک و هزاران موشک ضد تانک به غزه فرستادیم.»
در همین سال، محمدعلی جعفری فرمانده پیشین کل سپاه پاسداران گفته بود: «ایران فناوری ساخت موشک فجر ۵ را به نوار غزه منتقل کرد.»
اعلام رزمایش مشترک ایران و آذربایجان در دریای خزر
این رویه بعد از رفع اختلاف با حماس شدت گرفت.
قاسم سلیمانی، در دی ماه ۱۳۹۶ و بعد از اینکه اسماعیل هنیه رئیس جدید دفتر سیاسی حماس شد، به او گفت: «همه امکانات جمهوری اسلامی در اختیار حماس است.»
در تیرماه ۱۳۹۸ هم علی خامنهای در دیدار با رهبران حماس در تهران گفت: «در سالهای نه چندان دور، فلسطینیها با سنگ مبارزه میکردند، اما امروز به جای سنگ، مجهز به موشکهای نقطهزن هستند و این، یعنی احساس پیشرفت.
رهبران ارشد حماس چه کسانی هستند؟
- لينا الشوابكه
- بیبیسی
از زمان آغاز حمله حماس به اسرائیل در صبح روز شنبه هفت اکتبر (۱۵ مهر) سوالات زیادی درباره توان نظامی این گروه مطرح شده که همواره در مقایسه با ارتش مجهز به مدرنترین تجهیزات و تسلیحات اسرائیل، ضعیف و غیر قابل رقابت شناخته میشد. اما به گفته ناظران و تحلیلگران نظامی این حمله اسرائیل را غافلگیر کرد.
در میان همه این وقایع برای بسیاری این سوال مطرح شده که رهبران اصلی جنبش حماس چه کسانی هستند، به خصوص که بیشتر فرماندهان نظامی ردهبالای این گروه با نقاب در مقابل رسانهها ظاهر میشوند و تعداد زیادی از آنها هم پیش از این در عملیاتهای اطلاعاتی و امنیتی اسرائیل کشته شدهاند.
در اینجا مروری داریم بر رهبران جنبش حماس، چه در شاخه سیاسی و چه شاخه نظامی این جنبش که با نام گردانهای عزالدین قسام شناخته میشود.
محمد ضیف
نام کامل او محمد دیاب ابراهیم المصری است و با کنیه «ابو خالد» و لقب «الضیف» شناخته میشود. او زاده سال ۱۹۶۵ میلادی در غزه و فرمانده گردانهای عزالدین قسام، شاخه نظامی جنبش حماس است.
در میان فلسطینیها به عنوان «مغز متفکر» شناخته میشود و اسرائیلیها که او را دشمن شماره یک خود میدانند، ضیف را با عباراتی مانند «مرد مرگ» یا «جنگجویی با ۹ جان» توصیف میکنند. ضیف در رشته زیستشناسی از دانشگاه اسلامی غزه لیسانس گرفت و با علاقهاش به بازیگری و تئاتر شناخته میشد، تا آنجا که در جوانی گروهی هنری با همین هدف راه انداخت.
اندکی بعد از اعلام تاسیس جنبش حماس، او به این گروه پیوست. اسرائیلیها سال ۱۹۸۹ او را دستگیر کردند و به اتهام همکاری با دستگاه نظامی حماس بدون محاکمه به مدت ۱۶ ماه زندانی کردند. ضیف در دوره حبس با زکریا شوربجی و صلاح شهاده توافق کردند که جنبشی منشعب از حماس با هدف گروگان گرفتن سربازان اسرائیلی تاسیس کنند. این گروه همان گردانهای عزالدین قسام بود.
بعد از آزادی ضیف از زندان، گردانهای قسام به شکل یک تشکیلات نظامی ظاهر شد که او از بنیانگذاران اصلی و همین طور از فرماندهان ارشد آن بود.
پایان پادکست
ضیف متخصص ساخت تونلهای زیرزمینی بود که به حماس اجازه میداد از غزه به داخل اسرائیل نفوذ کند. او همین طور یکی از طراحان استراتژی حملات راکتی سنگین و پرتعداد به اسرائیل بود.
با وجود این سنگینترین اتهاماتی که علیه او مطرح است رهبری و برنامهریزی یک رشته عملیات انتقامجویانه بعد از ترور یحیی عیاش، از فرماندهان وقت حماس است که به کشته شدن حدود ۵۰ اسرائیلی در اوایل سال ۱۹۹۶ میلادی منجر شد. برنامهریزی برای ربودن و کشتن سه سرباز اسرائیلی دیگر در اواسط دهه ۱۹۹۰ هم از جمله اتهامات دیگر او است.
سال ۲۰۰۰ اسرائیل ضیف را دستگیر و زندانی کرد اما او موفق شد همزمان با آغاز «انتفاضه دوم» فلسطینیها از زندان فرار کند و از آن روز اسرائیلیها رد او را گم کردند.
سه عکس از محمد ضیف وجود دارد؛ یکی بسیار قدیمی است، در دیگری نقاب به چهره دارد و سومی تصویری از سایه او است.
شدیدترین سوء قصد به جان او به سال ۲۰۰۲ برمیگردد که ضیف به شکلی معجزهآسا از آن جان به در برد اما یکی از چشمانش را از دست داد. او بارها هدف سوء قصد بوده و اسرائیل میگوید در این حملات یک پا و یک دستش را هم از دست داده و به سختی قادر به صحبت کردن است.
در حمله اسرائیل به نوار غزه در سال ۲۰۱۴ که بیش از ۵۰ روز طول کشید، ارتش اسرائیل نتوانست محمد ضیف را از پا دربیاورد اما همسر و دو فرزند او را کشت.
شهرت او با کنیه «ابو خالد» به زمانی در دوره جوانی او برمیگردد که در نمایشی به نام «دلقک» نقش ابو خالد را بازی کرد؛ شخصیتی که در دوره تاریخی بین حکومت امویان و عباسیان زندگی میکرد.
لقب ضیف به معنای مهمان هم به این دلیل به او داده شده که در یک مکان نمیماند و مرتب در حال جابهجایی و تغییر مکان از خانهای به خانه دیگر است تا از خطر سوء قصد یا دستگیری اسرائیل در امان باشد.
مروان عیسی
مروان عیسی،«مرد سایهها» و دست راست محمد ضیف، جانشین فرماندهی گردانهایهای عزالدین قسام و عضو دفتر سیاسی و نظامی جنبش حماس است.
نیروهای اسرائیلی در آغاز «انتفاضه اول» در سال ۱۹۸۷ او را دستگیر کردند و به اتهام فعالیت در حماس، که از سنین پایین به آن پیوسته بود، پنج سال زندانی شد.
اسرائیل میگوید تا زمانی که مروان عیسی زنده است، «جنگ مغزها» با حماس ادامه خواهد داشت. اسرائیلیها او را مرد «عمل، نه حرف» میدانند و میگویند او آنقدر باهوش است که «میتواند پلاستیک را به فلز تبدیل کند».
او در جوانی بسکتبالیست برجستهای بود و به او لقب «کماندوی فلسطین» داده بودند. اما نتوانست در ورزش به جایی برسد چون اسرائیل او را در سال ۱۹۸۷به اتهام عضویت در جنبش حماس دستگیر کرد. سال ۱۹۹۷ هم تشکیلات فلسطینیها او را دستگیر کرد و تا زمان آغاز انتفاضه دوم در سال ۲۰۰۰ از زندان بیرون نیامد.
بعد از آزادی از زندان نقشی حیاتی در ایجاد و توسعه ساختار نظامی گردانهای قسام ایفا کرد.
به دلیل نقش برجستهاش در جنبش حماس، به یکی از مهمترین چهرههای تحت تعقیب اسرائیل تبدیل شد. اسرائیل تلاش کرد در جریان یک جلسه ستاد فرماندهی حماس در سال ۲۰۰۶ که با حضور محمد ضیف و رهبران ارشد دیگر گردانهای قسام برگزار میشد، او را از میان بردارد، اما مروان عیسی در آن سوء قصد مجروح شد و اسرائیل به هدفش نرسید.
جنگندههای اسرائیلی دو بار درجریان حملات سال ۲۰۱۴ و ۲۰۲۱ به غزه خانه او را بمباران کردند که در یکی از آنها برادرش کشته شد.
چهرهاش تا سال ۲۰۱۱ شناخته شده نبود. در آن زمان او در عکسی گروهی دیده شد که در جریان استقبال از زندانیانی گرفته شده بود که با گیلعاد شلیط، سرباز اسرائیلی معاوضه شدند.
تاکتیکهای ابو البراء -کنیهای که با آن شناخته میشود- و تلاشهایش برای طراحی یورشهای حماس در نبردهای غزه دیده میشد؛ از عملیات «سنگهای سجیل» در سال ۲۰۱۲ تا «طوفان الاقصی» در سال ۲۰۲۳. در همه این عملیاتها توانایی زمینی، توان اطلاعاتی و فنی و برنامهریزی دقیق، به ویژه برای حمله به شهرکها و پایگاههای اسرائیلی مشهود بود.
یحیی سنوار
یحیی ابراهیم سنوار، رهبر جنبش و رئیس دفتر سیاسی حماس در نوار غزه است. او که زاده سال ۱۹۶۲ میلادی است، بنیانگذار سرویس امنیتی حماس با نام «مجد» است که با پروندههای امنیت داخلی سر و کار دارد.
سنوار تاکنون سه بار دستگیر شده که اولین آن در سال ۱۹۸۲ بود و اسرائیلیها او را چهار ماه در بازداشت اداری نگه داشتند.
بعد از سومین دستگیری در سال ۱۹۸۸ سنوار به چهار بار حبس ابد محکوم شد. در دوره حبس او نیروهای حماس تانک گیلعاد شلیط، سرباز اسرائیلی را با راکت هدف قرار دادند و او را گروگان گرفتند.
یحیی سنوار از جمله کسانی بود که در جریان مبادله تعداد زیادی از زندانیان حماس و جنبش فتح با گیلعاد شلیط در سال ۲۰۱۱ از زندان آزاد شد.
بعد از آزادی به مقام سابقش به عنوان یکی از رهبران بلندپایه حماس و عضو دفتر سیاسی این جنبش برگشت.
در ماه سپتامبر سال ۲۰۱۵ دولت آمریکا نام او را در لیست سیاه «تروریستهای بینالمللی» قرار داد و در فوریه سال ۲۰۱۷ یحیی سنوار به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس در نوار غزه جانشین اسماعیل هنیه شد.
عبدالله برغوثی
برغوثی سال ۱۹۷۲ در کویت متولد شد و بعد از جنگ اول خلیج فارس در سال ۱۹۹۰ برای زندگی به اردن رفت. او شهروندی اردن را گرفت و به مدت سه سال در یک دانشگاه کره جنوبی مهندسی الکترونیک خواند. رشته تحصیلی او به تخصص بعدیاش یعنی ساخت بمب کمک کرد. او تحصیلاتش را به پایان نرساند چون توانست مجوز ورود به مناطق فلسطینی را پیدا کند.
هیچ یک از اطرافیان او از مهارتهایش در زمینه تولید مواد منفجره خبر نداشتند و بعد از جستوجویی طولانی به پسرعمویش بلال برغوثی اعتماد کرد و پیش او رفت. عبدالله او را به محلی دور افتاده در بیت ریما در کرانه غربی برد و مواد منفجرهای را هم که ساخته بود با خود برد تا در مقابل بلال منفجر کند. بلال به شهر نابلس رفت تا ایمن حلاوه، فرمانده گردانها را در جریان ماوقع بگذارد. همان جا بود که بلال برغوثی از عبدالله خواست که با حکم ایمن به صفوف گردانهای قسام بپیوندد.
فعالیت اصلی «مهندس» ساخت تجهیزات و چاشنیهای انفجاری و همین طور تولید مواد سمی، از جمله از سیبزمینی بود. برغوثی کارخانهای ویژه برای تولیدات نظامی در سولهای در شهر زادگاه خودش تاسیس کرد. در عملیاتهایی که با رهبری یا هماهنگی او انجام شده دستکم ۶۶ اسرائیلی کشته و ۵۰۰ نفر زخمی شدهاند.
برغوثی در سال ۲۰۰۳ به صورت اتفاقی به دست ماموران ویژه اسرائیلی دستگیر شد و سه ماه تحت بازجویی بود.
در دادگاه دوم او دهها نفر از بازماندگان کشتهشدگان اسرائیلی حضور داشتند. برغوثی در آن دادگاه طولانیترین حکم حبس در تاریخ اسرائیل -یا شاید جهان- را گرفت و به ۶۷ بار حبس ابد به علاوه ۵۲۰۰ سال زندان محکوم شد.
او در زندان اعتصاب غذا کرد که در نهایت باعث شد از انفرادی خارج شود، اما همچنان در حال گذراندن حکم خود در زندان است.
اسماعیل هنیه
اسماعیل عبدالسلام هنیه که با کنیه «ابو العبد» شناخته میشود، در یکی از اردوگاههای پناهجویان فلسطینی به دنیا آمد. او در حال حاضر رهبر شاخه سیاسی حماس است و زمانی نخست وزیر دهمین دولت فلسطینی بود.
اسرائیل از سال ۱۹۸۹ هنیه را به مدت سه سال زندانی کرد و بعد از آن همراه تعداد دیگری از رهبران حماس او را به منطقه مرج الزهور در مرز لبنان و سرزمینهای فلسطینی تبعید کرد.
او بعد از گذراندن یک سال در تبعید به غزه برگشت و سال ۱۹۹۷ به عنوان رئیس دفتر شیخ احمد یاسین، یکی از بنیانگذاران اصلی جنبش حماس، منصوب شد.
روز ۱۶ فوریه سال ۲۰۰۶ حماس او را برای پست نخست وزیری تشکیلات فلسطینی نامزد کرد و چهار روز بعد او به این مقام منصوب شد.
یک سال بعد زمانی که گردانهای قسام کنترل امنیتی نوار غزه را به دست گرفتند، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی، هنیه را برکنار کرد. اما او این تصمیم عباس را نپذیرفت و آن را غیرقانونی خواند. هنیه در آن زمان گفت که دولت او به انجام وظایفش ادامه خواهد داد و «مسئولیتهای ملی خود در قبال مردم فلسطین را رها نخواهد کرد».
هنیه بعدها خواهان برقراری آشتی فلسطینی با جنبش فتح -به رهبری محمود عباس- شد و بارها اعلام کرد که حاضر است در چارچوب آشتی همهجانبه از مقام خود کنارهگیری کند. او در نهایت در دوم ژوئن سال ۲۰۱۴ این کار را کرد و به نفع رامی حمدالله از مقامش کناره گرفت.
در ماه مه سال ۲۰۱۷ شورای جنبش مقاومت اسلامی، هنیه را به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس برگزید تا جانشین خالد مشعل شود.
خالد مشعل
خالد مشعل که با کنیه «ابو الولید» شناخته میشود، سال ۱۹۵۶ در روستایی در کرانه غربی به دنیا آمد. در کودکی خانوادهاش به کویت مهاجرت کردند و او در آنجا به مدرسه رفت.
از مشعل به عنوان یکی از بنیانگذاران جنبش حماس نام برده میشود و از زمان تاسیس آن عضو دفتر سیاسی این گروه بوده است. او بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۷ رئیس دفتر سیاسی حماس بود و بعد از کشته شدن شیخ احمد یاسین و عبدالعزیز رنتیسی در سال ۲۰۰۴، رهبری جنبش حماس را به دست گرفت.
سال ۱۹۹۷ موساد با دستور مستقیم بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، او را هدف سوء قصد قرار داد. ۱۰ مامور موساد با پاسپورت جعلی کانادا برای کشتن مشعل وارد اردن شدند. خالد مشعل که در آن زمان ساکن اردن بود، در یکی از خیابانهای امان، پایتخت اردن، هدف حمله قرار گرفت و مادهای سمی به او تزریق شد.
مقامهای اردن تلاش برای سوءقصد به جان او را کشف کردند و دو عضو موساد را در ارتباط با آن دستگیر کردند. حسین بن طلال، پادشاه سابق اردن از نخست وزیر اسرائیل خواست تا پادزهر ماده سمی را که به مشعل تزریق شده بود به اردن بفرستد.
نتانیاهو ابتدا این خواسته را رد کرد. اما تلاش برای سوء قصد به جان مشعل ابعادی بینالمللی پیدا کرد و بیل کلینتون، رئیس جمهور وقت آمریکا از نتانیاهو خواست که پادزهر را در اختیار اردن قرار دهد. نتانیاهو بالاخره تسلیم فشار کلینتون شد و با فرستادن پادزهر به اردن موافقت کرد.
خالد مشعل روز هفت دسامبر سال ۲۰۱۲ برای اولین بار به نوار غزه سفر کرد. سفر مشعل اولین ورود او به سرزمینهای فلسطینی از زمانی بود که در ۱۱ سالگی از کرانه غربی خارج شده بود. او در گذرگاه رفح با استقبال رهبران گروههای مختلف فلسطینی روبرو شد و جمعیت زیادی از مردم در مسیر عبور او به شهر غزه تجمع کردند.
در ماه مه ۲۰۱۷ شورای جنبش مقاومت اسلامی اسماعیل هنیه را به عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس جایگزین مشعل کرد و مشعل به ریاست برونمرزی این دفتر منصوب شد.
محمود زهار
محمود زهار سال ۱۹۸۸ شش ماه بعد از تاسیس حماس، به مدت شش ماه زندانی اسرائیل بود
محمود زهار سال ۱۹۴۵ در شهر غزه به دنیا آمد. پدرش فلسطینی و مادرش مصری بود، و سالهای ابتدایی کودکی خود را در شهر اسماعیلیه مصر گذراند.
او همراه خانوادهاش دوباره به غزه بازگشت و در آنجا به مدرسه رفت. بعد از آن در سال ۱۹۷۱ از دانشگاه عین الشمس قاهره مدرک پزشکی گرفت و با ادامه تحصیلات در سال ۱۹۷۶ مدرک جراحی عمومی را دریافت کرد.
از زمان فارغالتحصیلی به عنوان پزشک در بیمارستانهای غزه و خان یونس کار میکرد تا این که مقامهای اسرائیلی به خاطر مواضع سیاسیاش او را اخراج کردند. زهار به عنوان یکی از برجستهترین رهبران حماس شناخته میشود و از جمله رهبران سیاسی این جنبش است.
او سال ۱۹۸۸ شش ماه بعد از تاسیس حماس، دستگیر شد و به مدت شش ماه در اسرائیل زندانی بود. او از جمله کسانی بود که سال ۱۹۹۲ به منطقه مرج الزهور تبعید شد و یک سال کامل را در آنجا گذراند.
زمانی که حماس در انتخابات سال ۲۰۰۶ در سرزمینهای فلسطینی اکثریت کرسیها را کسب کرد، زهار به عنوان وزیر امور خارجه در دولتی که اسماعیل هنیه نخست وزیر آن بود، منصوب شد. بعد از شکاف میان گروههای فلسطینی، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان دولت هنیه را برکنار کرد.
اسرائیل که همواره به دنبال حذف محمود زهار بوده، سال ۲۰۰۳ تلاش کرد که به جانش سوء قصد کند. در آن عملیات یک اف-۱۶ اسرائیلی بمبی نیم تنی را روی خانه زهار در محله الرمال غزه انداخت. او در این حمله جراحات جزئی برداشت اما پسر بزرگش و دوست او در آن انفجار کشته شدند.
پسر دوم او، حسام که عضو گردانهای عزالدین قسام بود در میان ۱۸ نفری بود که در ژانویه سال ۲۰۰۸ در یکی از حملات اسرائیلیها به شرق غزه کشته شد.
زهار آثار سیاسی و ادبی نوشته است از جمله«جایی زیر آفتاب نیست» که پاسخی به کتابی از بنیامین نتانیاهو است.
آمر یکا در واکنش به «انقضای» تحریم موشکی ایران در قطعنامه ۲۲۳۱ از تحریمهای جدید خبر داد
وزیر خارجه آمریکا با انتشار بیانیهای به اتمام تاریخ تحریمهای موشکی ایران در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت واکنش نشان داده و گفته ایالات متحده با «تمام توان و از همه ابزارش» برای مقابله با برنامه موشکی ایران استفاده خواهد کرد چرا که از نظر کاخسفید باید با «بهره بردن ایران» از برنامه موشکی خود برای «بیثباتی در منطقه، تهدید اسرائیل» و همچنین «تجهیز روسیه به پهپاد در جنگ اوکراین» مقابله خواهد کرد.
در بیانیه ظهر چهارشنبه – ۱۸ اکتبر – وزارت خارجه آمریکا آمده: «امروز محدودیتهای برنامه موشکی ایران مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد منقضی شد، اما ایالات متحده بر عزم خود برای استفاده از همه ابزارهای موجود در جهت مقابله با هرگونه توسعه، تولید و تجهیز برنامه های موشکی و پرنده های بدون سرنشین (پهپاد) و دیگر تسلیحات خطرناک توسط ایران تاکید دارد».
در بیانیه آنتونی بلینکن، وزیرخارجه آمریکا، که همسو با اطلاعیه روز گذشته شورای اروپا است همچنین تاکید شد که تلاشهای این کشور برای مقابله با برنامه موشکی ایران به ادامه تحریمهای این کشور محدود نخواهد بود و «هرگونه صادرات، اقدام دیپلماتیک، همکاری با بخش خصوصی و تمامی محدودیتهای قانونی تعیین شده است».
«ما (آمریکا) و متحدانمان همچنین در پی طرح نگرانیهای خود در سازمان ملل متحد خواهیم بود و خواستار آن خواهیم شد که ایران در برابر بیثباتی ناشی از این اقدامات خود پاسخگو شود».
به نظر میرسد میتوان از این بخش بیانیه وزیر خارجه آمریکا چنین برداشت کرد که کاخسفید و متحدانش برای طرح و تصویب قطعنامه جدیدی در شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه برنامه موشکی ایران که احتمالا بتواند جایگزینی برای قطعنامه ۲۳۱ این شورا شود اقدام خواهند کرد. تلاشی که با توجه به حق وتو روسیه در شورای امنیت احتمالا با بنبستهای جدی روبرو خواهد شد.
کرملین روز گذشته طی بیانیهای اعلام کرد که دیگر خود را ملزم به رعایت محدودیتهای قطعنامه ۲۲۳۱ بر برنامه موشکی ایران نمیبیند چرا که تاریخ انقضای آن امروز – ۱۸ اکتبر – فرا رسیده است.
تحریمهای جدید علیه ایران
در بیانیه مفصل روز چهارشنبه وزیرخارجه آمریکا همچنین به تحریمهای جدیدی که امروز وزارت خزانهداری ایالات متحده علیه چند شخصیت حقوقی و حقیقی ایرانی با هدف محدود کردن برنامه موشکی این کشور وضع شده اشاره شده و آمده: «در راستای تلاشهای مستمر ما برای مقابله با فعالیتهای موشکی و بیثباتکننده ایران، ایالات متحده تحریمهای جدیدی را امروز وضع کرد. در حالی که آمریکا همین حالا هم تقریبا تمامی نهادها و افراد شامل محدودیتهای مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را تحریم کرده، امروز ما تحریمهای جدیدی علیه شرکتها و افرادی که به برنامه موشکی، پهپادی و تسلیحات نظامی متعارف ایران مرتبطاند وضع کردیم که شامل اقداماتی می شود که روسیه، چین ونزوئلا و دیگران هم میشود».
آقای بلینکن تاکید کرده است که همچنین امروز اتاق بازرگانی و وزارت خزانهداری آمریکا راهنمای عمومی جدیدی را برای بخش خصوصی منتشر کرده که محدودیتهای دولت آمریکا برای هرگونه مراوده مرتبط با برنامه موشکی ایران و تحریمهای وضع شده بر آن را تشریح میکند.
آمریکا: علاوه بر اتحادیه اروپا به تعهد ۴۷ کشور عضو معاهده منع گسترش تسلیحات کشتار جمعی علیه ایران تکیه میکند
به نظر میرسد این دستور العمل جدید عمومی برای بخش خصوصی از سوی دولت آمریکا با هدف فراهم کردن بستر قانونی برای ادامه تحریمهای این کشور علیه برنامه موشکی و پهپادی این کشور با توجه به انقضای زمان آن در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد صورت گرفته است.
احتمالا بر همین اساس هم آقای بلینکن در بیانیه خود با اشاره به معاهده منع گسترش تسلیحات کشتار جمعی (مصوب سال ۲۰۰۳) اشاره کرده و آورده: «امروز آمریکا در کنار ۴۷ کشور عضو معاهده منع تسلیحات کشتار جمعی (PSI) تعهد جمعی خود برای هرگونه اقدام ضروری مرتبط برای جلوگیری از خرید و فروش یا انتقال موشکهای بالستیک و همه تجهیزات و فناوری های مرتبط به آن توسط ایران را اعلام میکند.
وزارت خارجه آمریکا در پایان بیانیه خود همچنین از حمایت خود از تصمیم شورای اروپا مبنی بر «ادامه تحریمهای موشکی، هستهای و تسلیحاتی» ایران اشاره کرده است.
ایران: «محدودیتهای موشکی ما لغو شد»؛ اتحادیه اروپا: «نه نمیشود»
پایان پادکست
در حالی که وزارت خارجه ایران با استناد به تاریخ لغو محدودیتهای موشکی این کشور مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت میگوید از امروز دیگر تحریم و محدودیتی برای برنامههای موشکی خود ندارد، شورای اروپا با انتشار بیانیهای که روز گذشته روی خروجی وبسایت خود قرار داده گفته «بنابر ادله قانونی» که دارد این تحریمها دست کم در محدوده اختیارات اتحادیه اروپا پابرجا خواهد ماند.
بیانیه شورای اروپا در حالی منتشر شده که وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران امروز – چهارشنبه ۲۶ مهر – در وبسایت خود رسما آورده است: «آخرین بخش از محدودیتهای ناعادلانهای که برای سالها از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد در حوزه فعالیتهای موشکی و تبادل خدمات و فناوریهای مرتبط، از جمله توقیف اموال و محدودیتهای مالی علیه برخی افراد و نهادهای جمهوری اسلامی ایران وضع شده بود، بدون هیچ قید و شرطی پایان یافت».
در بیانیه وزارت خارجه ایران همچنین با استناد به مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد آمده است «پایان این محدودیتها، نیازمند تصویب قطعنامه، صدور بیانیه و یا هیچ اقدام دیگری در سطح شورای امنیت نبوده و به صورت خودکار» صورت گرفته است.
با این حال، در بیانیه شورای اروپا ، این نهاد اتحادیه اروپا که آلمان و فرانسه دو عضو محوری آن از امضاکنندگان برجام هستند آمده است که «مبانی قانونی» برای حفظ این تحریمها وجود دارد که میتواند به پیشبرد برنامه هستهای ایران طی پنچ سال گذشته و عقبنشینی گام به گام این کشور از تعهدات خود در برجام پس از خروج آمریکا از آن اشاره داشته باشد.
بیشتر بخوانید:
- نویسنده : قیام خوراسانی
- منبع خبر : BBC