بهدنبال تهدید دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، مبنی بر تصرف کانال پاناما – آبراهی راهبردی که اقیانوس اطلس و آرام را به هم متصل میکند – دولت پاناما شکایتی رسمی به سازمان ملل ارائه کرد.
در نامهای که دولت پاناما به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، ارسال کرده است، به بندی از منشور سازمان ملل اشاره شده که کشورها را از «تهدید یا استفاده از زور» علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی دیگر کشورها منع میکند. این نامه، که نسخهای از آن در اختیار خبرنگاران پانامایی قرار گرفته، بدون درخواست برگزاری جلسه، از دبیرکل خواسته است موضوع را به شورای امنیت ارجاع دهد.
همزمان، دولت پاناما دستور اجرای حسابرسی در فعالیت یک شرکت مرتبط با هنگکنگ را صادر کرده است که مدیریت دو بندر حیاتی در کانال پاناما را برعهده دارد. دفتر ناظر مالی پاناما اعلام کرد که این حسابرسی جامع با هدف «اطمینان از استفاده شفاف و مؤثر از منابع عمومی» انجام میشود.
شرکت «بنادر پاناما»، زیرمجموعه بندر هاچیسون از شرکتهای تابعه هولدینگ «سیکی هاچیسون» در هنگکنگ، مدیریت بنادر بالبوآ و کریستوبال را در دو سوی کانال برعهده دارد.
دفتر ناظر مالی تأکید کرده است که این اقدام برای اطمینان از پایبندی شرکت به مفاد توافقهای مرتبط با امتیاز ویژه آن، شامل ابلاغ دقیق درآمدها، پرداختها، و کمکهای مالی به دولت انجام میشود.
اتهامات ترامپ علیه چین
ترامپ در سخنرانی دوشنبه خود، بار دیگر چین را به کنترل کانال پاناما از طریق حضور فزاینده خود در این منطقه متهم کرد و گفت: «این کانال را به چین ندادهایم، بلکه آن را به پاناما تحویل دادیم و آن را بازپس خواهیم گرفت.»
خوزه رائول مولینو، رئیسجمهوری پاناما، در واکنش به این تهدیدات، هرگونه مداخله خارجی در کانال پاناما را که «بر اساس اصل بیطرفی عمل میکند»، رد کرد. او تأکید کرد: «کانال متعلق به پاناما است و به همین شکل باقی خواهد ماند.»
این در حالی است که جمهوریخواهان آمریکا در هفتههای اخیر فشارهای خود را در خصوص کانال پاناما افزایش دادهاند. این کانال 40 درصد از بارکشهای تجاری آمریکا را جابهجا میکند، اما آنها مخالفت خود را با استفاده از گزینه نظامی برای بازپسگیری کانال اعلام کردهاند. از سال 2000 تاکنون، کانال پاناما بیش از 30 میلیارد دلار برای خزانه دولت درآمدزایی داشته است که از این میزان، حدود 2.5 میلیارد دلار مربوط به سال مالی گذشته است.
آمریکا چطور کنترل کانال پاناما را بهدست آورد و پاناما چطور آن را پس گرفت؟
منبع تصویر، GETTY IMAGES
- نویسنده, بیبیسی موندو
- شغل,
۳۱ دسامبر ۱۹۹۹. پرچم ایالات متحده پایین آورده شد و پرچم پاناما برای اولین بار به عنوان تنها نماد «منطقه کانال» برافراشته شد. پاناماییهای حاضر جشن گرفتند.
این صحنه، پایانی بر یک دوره سرشار از اعتراض، تنش و مرگ بود.
آلبرتو آلمان زوبیتا که چندین سال مدیر کانال بود، به بیبیسی گفت: «دیدن واکنش مردم پاناما بسیار تأثیرگذار بود.»
۲۵ سال بعد از آن روز، پس از اظهارات جنجالی دونالد ترامپ، رئیسجمهور منتخب ایالات متحده، حق حاکمیت بر این مسیر میاناقیانوسی بار دیگر خبرساز شده است.
ترامپ اخیراً گفته است: «در حال غارت شدن هستیم.» او به هزینههایی اشاره میکرد که از کشتیهای آمریکایی برای استفاده از کانال دریافت میشود.
او گفت که اگر این وضعیت تغییر نکند، «ما خواستار بازگشت کامل کانال پاناما به ایالات متحده خواهیم شد، سریع و بدون هیچ پرسشی».
خوزه رائول مولینو، رئیسجمهور پاناما در بیانیهای در شبکههای اجتماعی پاسخ داد: «وجب به وجب کانال پاناما و مناطق اطراف آن به پاناما تعلق دارد.»
با این وصف، چه شد که به این نقطه رسیدیم؟
منبع تصویر، GETTY IMAGES
یک جنگ داخلی و یک فرصت
لزوم ساخت مسیری که اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس متصل کند، از قرن شانزدهم دغدغه مهاجران اروپایی بود.
در آن زمان، تنها راه دسترسی به دریاهای جنوبی از طریق تنگه ماژلان در جنوب شیلی بود، که نیازمند پیمایش مسافتهای طولانی و مقابله با آب و هوای خطرناک دماغه هورن بود.
یک مسیر از طریق باریکه پاناما که در آن زمان بخشی از خاک کلمبیا بود، اولین گزینه در قرن نوزدهم بود. بوگوتا امتیاز ساخت کانال را به فردیناند دولسپس، مهندس فرانسوی که کانال سوئز را در مصر ساخته بود، اعطا کرد.
اما کارگران که بسیاریشان از آنان بردگان آفریقایی بودند، با بیماری روبهرو شدند و رطوبت زمین و بارش مداوم، پرکارگران که بسیاریشان از آنان بردگان آفریقایی بودند، با بیماری روبهرو شدند و رطوبت زمین و بارش مداوم، پروژه را به ورشکستگی کشاند.
این زمانی بود که علاقه ایالات متحده به این مسیر دریایی افزایش یافته بود.
در آن زمان، کلمبیا یک جنگ داخلی را که هزاران کشته برجای گذاشت گذرانده بود و با سطح بالایی از تنش سیاسی مواجه بود که در نهایت راه را برای استقلال پاناما هموار کرد.
منبع تصویر، GETTY IMAGES
ایالات متحده که در آن زمان یک قدرت نوظهور بود و کنترل پورتوریکو و کوبا را به دست آورده بود، بحران داخلی کلمبیا را فرصتی طلایی دید: واشنگتن پیشنهاد کرد که به ازای ۴۰ میلیون دلار امتیاز ساخت کانال به آمریکا اهدا شود.
این پیشنهاد پایه و اساس معاهده «هران-هی» بین کلمبیا و ایالات متحده شد که شرایط امتیاز را تعیین میکرد.
این مذاکرات پیچیده بود، و در ۵ اوت ۱۹۰۳، دولت کلمبیا با این استدلال که این توافق حاکمیت کشور را نقض میکند، اعلام کرد که این پیشنهاد را رد میکند.
این زمانی بود که پاناما – که آن زمان بخشی از کلمبیا بود – رد شدن این معاهده را نادیده گرفت و با حمایت ایالات متحده که اعلام کرده بود در صورت واکنش نظامی کلمبیا مداخله خواهد کرد، در ۳ نوامبر ۱۹۰۳ استقلال خود را اعلام کرد.
منبع تصویر، GETTY IMAGES
آنگونه که ماریکسا لاسو، مورخ پانامایی، شرح میدهد، در نهایت، ایالات متحده نارضایتی پاناما را «فرصتی عالی برای تضمین توافقی دید که میخواست بدون دخالت کلمبیا» به سرانجام برسد.
یک کشور تقسیمشده و آغاز تنشها
پس از استقلال پاناما هر دو کشور معاهده «هی-بونو-واریلا» را امضا کردند که استقلال پاناما را تضمین میکرد و در عوض پاناما امتیاز دائمی ساخت کانال و کنترل بر ناحیه موسوم به «منطقه کانال» را به ایالات متحده واگذار کرد. این منطقه شامل هشت کیلومتر در هر طرف این مسیر راهبردی بود و پاناما ۱۰ میلیون دلار غرامت دریافت کرد.
وقتی کار ساخت در سال ۱۹۱۳ تکمیل شد، کشتی بخار «انکون» اولین کشتی بود که از این مسیر عبور کرد؛ نمادی از گشایش این مسیر به روی جهان.
اما به زودی تنشها پدیدار شدند. در عمل، پاناما از نظر فیزیکی به دو بخش تقسیم شده بود. هزاران آمریکایی و خانوادههایشان در «منطقه کانال» زندگی میکردند و تحت قوانین خودشان فعالیت میکردند، در حالی که پاناماییها بدون مجوز ویژه نمیتوانستند وارد این قلمرو شوند.
نارضایتی پاناماییها افزایش یافت و به برگزاری تظاهراتهای مختلف برای پایان دادن به حضور ایالات متحده و بازگشت کانال پاناما انجامید.
در سال ۱۹۵۸، «عملیات حاکمیت ملی» توسط گروهی از دانشجویان دانشگاهی آغاز شد که به طور مسالمتآمیز ۷۵ پرچم پاناما را در قلمرویی که رسماً متعلق به ایالات متحده بود، کاشتند.
منبع تصویر، GETTY IMAGES
ریکاردو ریوس تورس، یکی از رهبران آن اعتراضها، در سال ۲۰۱۹ به بیبیسی گفت: «به ما میگفتند این سرزمین متعلق به پاناماییها نیست. آن روز، گفتیم دیگر نمیترسیم و خواهان توافق جدیدی برای پایان دادن به دائمی بودن حضور استعماری هستیم.»
رویداد دیگری که مسیر بازپسگیری این آبراه میاناقیانوسی را تحت تأثیر قرار داد، راهپیمایی میهنپرستانه سال ۱۹۵۹ بود که طی آن از مردم پاناما دعوت شد با پرچم خود وارد «منطقه کانال» شوند.
این راهپیمایی بهصورت مسالمتآمیز آغاز شد، اما زمانی که معترضان از ورود به منطقه منع شدند، درگیریهایی بین پاناماییها و پلیس رخ داد که به زخمی شدن دهها نفر انجامید.
این دو رویداد به شکل گرفتن شعاری انجامید که بعدها در پاناما محبوب شد: «آنکه پرچم میکارد، حاکمیت برداشت میکند.»
«روز شهدا»
این وقایع جرقه اعتراضهای بیشتری را در سالهای بعد زد.
مذاکرات در نهایت به توافقی در سال ۱۹۶۲ بین روبرتو چیاری، رئیسجمهور وقت پاناما و جان اف. کندی ، رئیسجمهور آمریکا منجر شد که مقرر میکرد پرچمهای هر دو کشور در مناطق غیرنظامی منطقه کانال برافراشته شوند.
اما در اول ژانویه سال ۱۹۶۴، ساکنان منطقه کانال از دستور فرماندار منطقه سرپیچی کردند و از برافراشتن پرچم پاناما خودداری کردند.
در ۹ ژانویه، دهها دانشجوی «مؤسسه ملی» پاناما به منطقه کانال رفتند و خواستار برافراشته شدن پرچم خود در دبیرستان محلی «بالبوا» شدند.
اما پلیس آمریکا آنها را متوقف کرد و درگیری به کشته شدن بیش از ۲۰ معترض و زخمی شدن صدها نفر انجامید و پرچم پاناما نیز مورد اهانت قرار گرفت. این روز بعدها به نام «روز شهدا» معروف شد.
رئیسجمهور وقت، روبرتو چیاری، در واکنش به این اتفاق، روابط دیپلماتیک کشورش را با واشنگتن تا زمان امضای معاهده جدید میان دو کشور قطع کرد.
بسیاری از تحلیلگران این رویداد را عامل اصلی انتقال کانال پاناما به پاناماییها میدانند؛ اتفاقی که بیش از ۳۵ سال بعد رخ داد.
منبع تصویر، GETTY IMAGES
توافق «توریخوس-کارتر»
پس از آن ژانویه تاریک، در ۳ آوریل ۱۹۶۴، مذاکرات میان ایالات متحده و پاناما به طور جدی آغاز شد.
هر دو کشور توافق کردند که سفرای ویژهای برای پیشبرد مذاکرات تعیین کنند.
اما یک دهه طول کشید تا اینکه در دوران ریاست جمهوری ریچارد نیکسون، هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه آمریکا و خوان آنتونیو تاک، وزیر خارجه پاناما در پاناما سیتی بیانیه مشترکی امضا کردند. این بیانیه چارچوب روشنی برای دستیابی به توافق نهایی درباره آینده کانال پاناما فراهم کرد که مورد قبول هر دو طرف باشد.
منبع تصویر، GETTY IMAGES
در مرکز این توافق، نیاز به جایگزینی معاهده «هی-بونو-واریلا» قرار داشت که حقوق کانال و همچنین حاکمیت بر بخشهایی از پاناما را به ایالات متحده واگذار کرده بود.
این توافق اساس معاهدهای بود که در ۷ سپتامبر ۱۹۷۷ میان جیمی کارتر و عمر توریخوس، فرمانده گارد ملی پاناما به امضا رسید.
به زبان ساده، آنها توافق کردند که حاکمیت منطقه کانال تابع قوانین پاناما باشد و تاریخی برای انتقال مالکیت این مسیر میاناقیانوسی به پاناما تعیین شد: ۳۱ دسامبر ۱۹۹۹.
کارتر گفت با بازگرداندن کانال به پاناماییها، آمریکاییها نشان دادند که «به عنوان یک کشور بزرگ و قدرتمند، قادر به برخورد منصفانه و شرافتمندانه با یک ملت مستقل، مفتخر، اما کوچکتر» هستند.
بازگشت
پس از یک دوره انتقالی، تنها چند روز پیش از آغاز قرن جدید، مقامات از سراسر جهان در پاناما گرد آمدند تا در مراسم رسمی تحقق رویای پاناماییها شرکت کنند. خود جیمی کارتر نیز حضور داشت.
صفحههای نمایش بزرگ در نقاط مختلف پاناما سیتی قرار داده شد و شمارش معکوس آغاز شد.
منبع تصویر، GETTY IMAGES
هنگامی که میریا موسکوسو، رئیسجمهور پاناما، پرچم پاناما را در ساختمان اداره کانال برافراشت، انتقال رسماً مهر و موم شد.
او در آن روز گفت: «پاناما، کانالِ متعلق به پاناماییها است. پاناما سرانجام از نظر حاکمیت ملی، به درجه استقلال کامل دست یافت.»
BBC
انتقاد تند سناتور دمکرات از معترضان
سناتور دمکرات کلر مکسکیل به تندی از تظاهرکنندگانی که در اطراف واشنگتن خساراتی به بار آورنده اند انتقاد کرده است.
او در توییتی نوشت: “هیچ چیزی غیرآمریکایی تر از تظاهرکنندگانی نیست که صلح آمیز رفتار نمی کنند – زننده است.”
او با اشاره به درک “خشم و نگرانی معترضان” افزود: “اما به اعتقاد من کار درست تظاهرات صلح آمیز است.”

کاروان ترامپ به سوی کاخ سفید می رود
رئیس جمهور آمریکا و بانوی اول به سوی خانه جدید خود با آدرس 1600 خیابان پنسیلوانیا معروف به کاخ سفید می روند.
آنها همراه پسرشان بارون از لیموزین زرهی مخصوص رئیس جمهور موسوم به بیست پیاده شدند و کمی از مسیر را پیاده رفتند که یک سنت به هنگام به دست گرفتن قدرت است.

ترامپ مجددا از ایده خود برای الحاق کانادا، گرینلند و کانال پاناما به آمریکا دفاع کرد
دانمارک در پاسخ به اظهارات جنجالبرانگیز رئيس جمهوری منتخب آمریکا تاکید کرد که «گرینلند برای فروش نیست»
دونالد ترامپ احتمال متوسل شدن ایالات متحده به ابراز توان اقتصادی – نظامی برای تحقق ایده الحاق کانادا، گرینلند و کانال پاناما به آمریکا را بعید ندانست.
رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده که مراسم تحلیف او در روز 20 ژانویه جاری برگزار خواهد شد، سهشنبه 18 دی ضمن اشاره به اهمیت گرینلند و کانال پاناما برای امنیت ملی آمریکا، اقدام نظامی کشورش برای الحاق این دو منطقه و تسلط بر آنها را دور از انتظار ندانست.
ترامپ همچنین در ادامه ترویج ایده خود برای الحاق کانادا و گرینلند به خاک آمریکا، گفت ممکن است دولت او به استفاده از ابزار قدرت اقتصادی درباره کانادا و گرینلند متوسل شود.
ترامپ در ادامه اظهارات جنجالی خود نیز مرزهای ترسیم شده میان کانادا و آمریکا را «ساختگی» دانست.
او درباره گرینلند و کانال پاناما به خبرنگاران گفت:«میتوانم این را بگویم: که برای امنیت اقتصادی خود به آنها نیاز داریم».
او همچنین افزود:«تعهد خود مبنی بر عدم اقدام به تحرک نظامی را اعلام نخواهم کرد.. شاید به انجام اقدامی متوسل شویم».
رئیس جمهوری منتخب آمریکا همچنین دانمارک را بهدلیل موضوع گرینلند که وابسته به دولت کپنهاگ و از خودمختاری برخوردار است، به اعمال تعرفههایی تهدید کرد.
«گرینلند برای فروش نیست»
از سویی کشور دانمارک در پاسخ به اظهارات جنجالبرانگیز رئيس جمهوری منتخب آمریکا، اعلام کرد که «گرینلند برای فروش نیست».
میتی فریدریکسن، نخستوزیر دانمارک، در واکنشی قاطع به پیشنهادات مکرر دونالد ترامپ، رئیسجمهوری منتخب آمریکا برای خرید جزیره «گرینلند» وابسته به دانمارک، اظهار داشت که پس از پیشنهاد ترامپ، که امروز سهشنبه پسرش در حال بازدید از این جزیره قطبی است، تاکید میکنم که «گرینلند به ساکنان آن تعلق دارد.»
فریدریکسن در اشاره به اظهارات اخیر موتی ایجیدی، نخستوزیر گرینلند، نیز افزود که این جزیره یخچالی برای فروش نیست.
با وجود این موضع، نخستوزیر دانمارک تاکید کرد که ایالات متحده همچنان نزدیکترین متحد کشورش باقی میماند.
این اظهارات همزمان با اعلام جونیور دونالد ترامپ مبنی بر قصد او برای بازدید از این جزیره وسیع با مساحتی بیش از 800 هزار مایل مربع، مطرح شد.
خبرگزاری «رویترز» به نقل از مینینگواک کلیست، دبیر دائم امور خارجی در جزیره گرینلند گزارش داد که «این بازدید جونیور خصوصی است و قرار نیست با نمایندگان دولت دیدارهایی برگزار شود.»
در حالی که یک منبع آگاه فاش کرد که پسر ترامپ قصد دارد سفری یکروزه به گرینلند داشته باشد تا محتوای ویدیویی برای پادکست خود ضبط کند و با هیچ مقام دولتی یا شخصیت سیاسی ملاقات نخواهد کرد.
رئیس جمهوری منتخب آمریکا که قرار است در 20 ژانویه مسئولیت را بر عهده بگیرد، اخیراً با مطرح کردن ایدهای در پلتفرم اجتماعی خود، «تروث سوشیال»، به این جزیره اشاره کرد و قول داد که «عظمت را مجددا به آن باز خواهد گرداند!»
ترامپ همچنین به کرّات در دوران ریاست جمهوری خود از سال 2017 تا 2021 علاقهمندی خود را برای خرید گرینلند ابراز کرد، اما مقامات این جزیره و دانمارک بهطور علنی این درخواست او را رد کردند.
شایان ذکر است که گرینلند با جمعیتی تنها 57 هزار نفر، وابسته به دانمارک است اما از خودمختاری برخوردار است.
گرینلند دارای منابع غنی از معادن، نفت و گاز طبیعی است، اما کندی روند توسعه در این جزیره باعث شده است تا اقتصاد آن به شدت به ماهیگیری و کمکهای سالانه از دانمارک وابسته بماند.
دونالد ترامپ احتمال متوسل شدن ایالات متحده به ابراز توان اقتصادی – نظامی برای تحقق ایده الحاق کانادا، گرینلند و کانال پاناما به آمریکا را بعید ندانست.
رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده که مراسم تحلیف او در روز 20 ژانویه جاری برگزار خواهد شد، سهشنبه 18 دی ضمن اشاره به اهمیت گرینلند و کانال پاناما برای امنیت ملی آمریکا، اقدام نظامی کشورش برای الحاق این دو منطقه و تسلط بر آنها را دور از انتظار ندانست.
ترامپ همچنین در ادامه ترویج ایده خود برای الحاق کانادا و گرینلند به خاک آمریکا، گفت ممکن است دولت او به استفاده از ابزار قدرت اقتصادی درباره کانادا و گرینلند متوسل شود.
ترامپ در ادامه اظهارات جنجالی خود نیز مرزهای ترسیم شده میان کانادا و آمریکا را «ساختگی» دانست.
او درباره گرینلند و کانال پاناما به خبرنگاران گفت:«میتوانم این را بگویم: که برای امنیت اقتصادی خود به آنها نیاز داریم».
او همچنین افزود:«تعهد خود مبنی بر عدم اقدام به تحرک نظامی را اعلام نخواهم کرد.. شاید به انجام اقدامی متوسل شویم».
رئیس جمهوری منتخب آمریکا همچنین دانمارک را بهدلیل موضوع گرینلند که وابسته به دولت کپنهاگ و از خودمختاری برخوردار است، به اعمال تعرفههایی تهدید کرد.
«گرینلند برای فروش نیست»
ترامپ خواستار بازپسگیری کانال پاناما شد
خوزه رائول مولینو، رئیسجمهوری پاناما، به شدت به ترامپ واکنش نشان داد و تاکید کرد که حاکمیت کانال غیرقابل مذاکره است
دونالد ترامپ، رئیسجمهوری منتخب آمریکا، طی اظهار نظری جنجالی خواستار بازپسگیری کانال پاناما شد، و کشور پاناما را به دلیل «اعمال هزینههای بیش از حد» برای استفاده از این کانال متهم کرد. وی همچنین نسبت به نفوذ احتمالی چین در این آبراه حیاتی هشدار داد.
به گزارش «رویترز»، ترامپ در سخنرانی روز یکشنبه خود در آریزونا مدیریت کانال توسط پاناما را مورد انتقاد قرار داد و ادعا کرد که از آمریکا «سوءاستفاده» شده است. او همچنین اشاره کرد که ممکن است بندهایی از معاهده سال 1977 که انتقال کنترل کانال از ایالات متحده به پاناما را در سال 1999 تضمین کرد را اعمال کند، اگرچه این توافق حاکمیت پاناما بر کانال را تضمین کرده است.
اظهارات ترامپ با تهدیدات مشابهی در رسانه اجتماعی «تروث سوشال» همراه شد، جایی که او تأکید کرد کانال باید به ایالات متحده بازگردانده شود اگر پاناما نتواند «عادلانه» عمل کند. خوزه رائول مولینو، رئیسجمهوری پاناما، به شدت به ترامپ واکنش نشان داد و تاکید کرد که حاکمیت کانال غیرقابل مذاکره است.
مولینو از منصفانه بودن هزینههای عبور دفاع و تأکید کرد که چین نقشی در اداره کانال ندارد، و اتهامات ترامپ در این باره را رد کرد. سیاستمداران مخالف در پاناما نیز اظهارات ترامپ را بهعنوان توهینی به حاکمیت کشورشان محکوم کردند.
کانال پاناما، که برای تجارت جهانی و واردات و صادرات ایالات متحده حیاتی است، 2.5 درصد از تجارت دریایی جهان را از خود عبور میدهد. این کانال که در قرن بیستم توسط ایالات متحده ساخته و به مدت زیادی کنترل شده بود، پس از چندین دهه مذاکره و طی یک فرایند انتقال تدریجی به پاناما بازگردانده شد.
به گفته رویترز، در حالی که اظهارات ترامپ موضعگیری غیرمعمول از سوی یک رهبر آمریکایی در باره این موضوع است، همچنین منعکسکننده پیشینه او در استفاده از لحن تهاجمی نسبت به شرکای بینالمللی ایالات متحده است.
- نویسنده : قیام خوراسانی
- منبع خبر : العربیهٔ ، بی بی سی