این دو خواهر در اقدامی نمادین و برای پنهان کردن هویت خود از برقع استفاده کردند و بدون هیچ سابقه‌ای در موسیقی، دیری نگذشت که به یکی از صداهای اعتراضی بر علیه گروه طالبان تبدیل شوند.

شقایق (که نام واقعی او نیست)، خواهر کوچک‌تر می‌گوید: «مبارزه ما درست زیر پرچم طالبان و علیه طالبان آغاز شد. ما قبل از به قدرت رسیدن طالبان حتی یک خط شعر هم ننوشته بودیم، این کاری است که طالبان برای ما درست کرد.»

«ياد آن روز گرامى كه قفس را بشكافم»

برای طالبان حدود ۲۰ سال زمان گرفت تا پس از جنگی خونین به قدرت بازگردد، ولی ۲۰ روز نگذشت تا نشان دهد افغانستان زیر سلطه طالبان چگونه کشوری خواهد بود.

تحمیل قوانین سخت شریعت اسلامی بر زندگی روزمره و محدود کردن دسترسی زنان به تحصیل از اولویت‌های آن‌ها بود. زنان در کابل و دیگر شهرهای بزرگ، زنان برای اعتراض به خیابان‌ها آمدند، اما با سرکوب شدید مواجه شدند.

شقایق می‌گوید: «زنان آخرین نور امیدی بودند که دیده می‌شد، به همین دلیل تصمیم گرفتیم که در کنار آنها به مبارزه خود ادامه دهیم و به خود جرات دادیم تا گروه مان را آخرین مشعل یا آخرین روزنه نور بنامیم.»

خواهران به زودی ترانه‌های دیگری منتشر کردند و مثل ترانه اول، از زیر چادری آبی‌رنگ به آوازخوانی اعتراضی ادامه دادند.

یکی از نخستین ترانه‌های آخرین مشعل بر اساس شعر معروفی از نادیه انجمن، شاعر فقید افغانستان، خوانده شد.

«چه بگویم سخن از شهد، که زهر است به کامم

وای از آن مشت ستمگر که بکوبیده دهانم

یاد آن روز گرامی که قفس را بشکافم

سر برون آرم از این عزلت و مستانه بخوانم»

نادیه انجمن در اولین دوره تسلط طالبان در سال ۱۹۹۶ از صداهای اعتراضی بر علیه گروه طالبان بود. در آن دوره نیز زنان و دختران از کار و تحصیل ممنوع شده بودند.

نادیه انجمن و دوستانش مکتبی زیرزمینی به نام سوزن طلایی راه‌انداخت و تبدیل به مرکزی شد که دختران به بهانه خیاطی آن‌جا جمع می‌شدند ولی در واقع کتاب می‌خواندند. آن‌ها هم از برقع آبی استفاده می‌کردند که در افغانستان به چادری معروف است.

مشعل (نام مستعار) خواهر بزرگ‌تر، برقع را یک «قفس متحرک» می‌نامد.

او می‌گوید: «چادری به سنگی می‌ماند که طالبان ۲۶ سال پیش به صورت زنان افغانستان انداختند و حالا با برگشت ‌شان، دوباره همین سنگ را به سر زنان زدند. ما خواستیم از همین سنگ، سلاح ساخته باشیم و در برابر محدودیتی که بر ما وضع کردند ایستاد شویم. این چادری در واقع برای ما هویت یک قبرستان را دارد. این نمادی از قبرستان آرزوهای مرده زنان افغانستان است که ما می‌پوشیم.»

آخرین مشعل، تاکنون تنها هفت آهنگ منتشر کرده است که هر کدام به طور گسترده در میان زنان سراسر کشورشان پخش شده است.

شقایق می‌گوید در ابتدا از سروده‌های شاعران دیگر استفاده می‌کردند، اما به جایی رسیدند که «هیچ شعری نمی‌توانست احساس ما را بیان کند»، بنابراین تصمیم گرفتند خودشان متن ترانه‌ها را بنویسند.

مضامین ترانه‌ها‌ی شان، محدودیت‌های خفقان‌آور بر زندگی روزمره زنان، زندانی شدن مدافعان حقوق زن و موارد نقض حقوق بشر به دست رژیم طالبان است.

طرفداران آخرین مشعل، با خواندن این ترانه‌ها و انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی با خواهران هم‌صدا شده‌اند.

در برخی موارد کاربران با پوشیدن برقع به عنوان لباس مبدل ویدیوهایی از آوازخوانی خود را منتشر کرده‌اند، و یک گروه از دانش‌آموزان افغانستان در خارج از کشور ، یکی از این ترانه‌های آخرین مشعل را را روی صحنه‌‌ای در سالن مکتب اجرا به طور گروهی اجرا کردند.

موجی که ایجاد شد، درست برعکس آن چیزی بود که طالبان می‌خواست. گروه طالبان هم به وضع مقررات سخت و سلب آزادی زنان در این مدت ادامه داده است.

یکی از اولین کارهایی که این این گروه پس از به قدرت رسیدن انجام داد، جایگزینی وزارت امور زنان با وزارت امر به معروف و نهی از منکر بود.

وزارت جدید نه تنها پوشیدن برقع را اجباری کرده، بلکه موسیقی را نیز مردود دانسته و گفته این پدیده تلاش دارد «اسلام را ریشه» نابود کند.

ثواب‌گل، از مقاماتی که در یکی از ویدیوهای تبلیغاتی این وزارت‌خانه ظاهر شده، گفته است: «ما به مردم هم تفهیم کردیم که خواندن و شنیدن موسیقی بسیار مضر است. موسیقی سبب نفاق، منافقت و دوری از یاد و عبادت خدا می‌شود. دلیل همه این‌ها موسیقی است و همه باید از آن دوری کنند.»

و دیری نگذشت ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد ماموران طالبان ابزار موسیقی را می‌شکستند و آتش می‌زدند و نوازندگان بازداشت شده را توهین و تحقیر می‌کردند. در یکی از این ویدیوها نوازندگانی دیده می‌شود که مردان مسلح ابزار شکسته موسیقی را در از گردن آن‌ها آویزان کرده‌اند.

«می‌دانیم چه طور زبانت را از دهانت بیرون بکشیم.»

شقایق و مشعل با ادامه انتشار ترانه‌هایشان از درون خانه خود در افغانستان، خطری بزرگ را به جان می‌خریدند.

شقایق می‌گوید شب‌های بی‌خوابی زیادی داشته که فکر می‌کرده ممکن است طالبان آنها را شناسایی کنند.

مشعل می‌گوید: «ما تهدیدهای آنها را در شبکه‌های اجتماعی می‌دیدیم. بارها دیدیم که نوشتند: یکبار شما را پیدا کنیم، می‌دانیم چه طور زبان‌تان را از حلقوم‌تان بیرون بکشیم.»

خانواده شقایق و مشعل با دیدن این تهدیدها تلاش کردند دختران شان را از ادامه کار منصرف کنند.

مشعل: «هر وقت پدر و مادرمان این تهدیدها را می‌خواندند، می‌ترسیدند و می‌گفتند شاید بس باشد و این که دیگر باید دست برداریم و منتظر باشیم وضعیت عادی شود… اما ما به آنها می‌گفتیم، ’ما که منتظر آرامی نیستیم. تا زمانی که آرام شود هستیم. وقتی که آرامی شد بر می‌گردیم به زندگی عادی خود و درگیر کار و زندگی خود می‌شویم.‘

این دو خواهر برای حفظ امنیت خود سال گذشته کشور را ترک کردند اما امیدوارند به زودی به افغانستان برگردند.

آینده

سونیتا علی‌زاده، خواننده حرفه‌ای رپ افغانستان ساکن کانادا، کار گروه آخرین مشعل را ستایش می‌کند و می‌گوید که ویدیوهای آن‌ها به دختران زیادی انگیزه می‌دهد.

او می‌گوید: «وقتی دیدم دو زن زیر برقع می خوانند، راستش اشک ریختم.»

سونیتا در سال ۱۹۹۶ زمانی که طالبان اولین بار به قدرت رسیدن، به دنیا آمد. خانواده‌اش زمانی که او کودک بود، به ایران مهاجرت کرد و بعدتر مادرش سعی کرد او را وادار به ازدواج اجباری کند اما او به کمک موسیقی راه خود را پیدا کرد و نجات یافت. او مانند دو خواهر گروه آخرین مشعل، زنانی را که علیه طالبان تظاهرات کردند، نشانه امید می‌داند.

یکی از ترانه‌های خواهران مستقیما به معترضان اشاره دارد:

«رزم تو قشنگ است به فریاد زنانه

تو صاحب این خانه ویرانه تویی تو

عکس من بشکسته در آینه تویی تو»

سونیتا می‌گوید: «شرایط در حال حاضر در افغانستان بسیار ناامیدکننده است، زیرا ما چندین دهه پیشرفت را از دست داده‌ایم. اما در میان این همه تاریکی هنوز نوری روشن است. ما افرادی را می‌بینیم که با هر استعدادی که دارند به مبارزه برخاسته‌اند.»

بی‌بی‌سی همچنین یکی از جدیدترین ترانه‌های آخرین مشعل را به فریده مهوش، از مشهورترین خوانندگان زن افغانستان که پس از بیش از نیم قرن فعالیت حرفه‌ای، به تازگی بازنشسته شده، نشان داد.

او گفت: «این دو خواننده چهار تا خواهند شد، بعد ۱۰ تا و بعد ۱۰۰۰ می‌شوند. اگر روزی روی صحنه بروند، من هم کنارشان خواهم ایستاد حتی اگر مجبور باشم با عصا راه بروم،‌ کنارشان خواهم ایستاد.»

طی سال گذشته، سرکوب اعتراضات زنان در کابل شدت گرفته و مقامات حکومتی زنان را از برگزاری تظاهرات منع کرده اند. کسانی هم که این ممنوعیت را نادیده گرفتند سر از زندان در آورده‌اند.»

یکی از تازه‌ترین آهنگ‌های خواهران درباره فعالان زنی است که طالبان آنها را زندانی کرده است و در «وضعیتی توهین آمیز» در بند هستند که دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید شرایط سواستفاده در آن وجود دارد.

نام این ترانه «بند و زندان بشکنیم» است.

«موج صوت دخترانه بند و زندان بشکند

این قلم از خون ما شمشیر و کمان بشکند

…

رنگ و رنگدان بشکنیم،

شمشیر و کمان بشکنیم

بند و زندان بشکنیم ما

ما نقاب آدمی ازروی شیطان بشکنیم»

شقایق می‌گوید: «این اشعار مقدار اندکی از اندوهی است که در دل ماست. دردی که مردم افغانستان دارند، و رنجی که در این سال ها از دست طالبان متقبل شده‌اند را نمی‌توان در هیچ واژه‌ای گنجاند. هیچ شعری قابلیت انتقال آن را ندارد.

سازمان ملل می‌گوید که اگر طالبان به سیاست‌های کنونی خود ادامه دهد، می‌تواند مرتکب آپارتاید جنسیتی شود. طالبان پاسخ داده است که شریعت اسلامی را در کشور اجرا می‌کند و دخالت خارجی در امور داخلی افغانستان را نمی‌پذیرد.

شقایق و مشعل روی آهنگ‌های بعدی خود کار می‌کنند و امیدوارند صدای زنان أفغانستان را بازتاب دهند و از مبارزه آن‌ها برای آزادی و دسترسی به حق تحصیل و کار پشتیبانی کنند: «صدای ما خاموش نمی‌شود. ما خسته نشده‌ایم، این تازه شروع مبارزه ماست.»

برای حفظ امنیت این دو خواهر، اسامی آنها در این گزارش تغییر داده شده است.

این گزارش بخشی از فیلم مستند ‘آخرین مشعل: صدای اعتراض زنان افغانستان’ است که از سرویس جهانی بی‌بی‌سی پخش می‌شود.