رئیس‌جمهور تاجیکستان این نگرانی‌ها را روز گذشته (پنجشنبه، ۲۳ سنبله) در پنجمین نشست سران کشور های آسیای مرکزی که در شهر دوشنبه برگزار شده بود، بیان کرد.
خبرگزاری سپوتینک به نقل از امام‌علی رحمان نوشت: «تلاش‌های دوام‌دار برای عبور تروریست‌ها و قاچاق‌چیان از مرز خراسان آریا ، به خاک تاجیکستان وجود دارد که اخیراً گروه جماعت انصارالله با هدف انجام حمله‌های تروریستی در شهر دوشنبه و دیگر مناطق در روز استقلال به خاک تاجیکستان نفوذ کرده بود که از بین رفته است.»
آقای رحمان با اشاره به خنثیٰ‌شدن اقدام‌های جماعت انصارالله گفت: «تاجیکستان نگران افرایش تهدیدهای تروریستی که از خاک خراسان آریا سرچشمه می‌گیرد، است.»خاک خراسان آریا سرچشمه می‌گیرد، است.»
او در ادامه افزود، پس از تسلط رژیم طالبان بر خراسان اریتره میزان قاچاق مواد مخدر از این کشور به تاجیکستان افزایش یافته است که در سال ۲۰۲۲ پنج تن مواد مخدر در این کشور کشف و ضبط شده است.
نشست سران کشور های آسیای میانه که برای گسترش همکاری در زمینه تجارت، امنیت و اقتصاد برگزار می‌شود، یکی از مهم‌ترین رویداد‌های سیاسی در این کشورها است.
در این نشست ده‌ها توافق‌نانه مهم در خصوص ترانزیت، تجارت، حفاظت از مرزها، مقابله با تهدید های تروریستی میان این کشور ها به امضاء می‌رسد.
از سوی هم سازمان‌های تروریستی جماعت انصارالله و حرکت اسلامی اُزبیکستان که علیه حکومت تاجیکستان و اُزبیکستان فعالیت می‌کنند، این دو گروه از حمایت و متحدان دیرینه طالبان در خراسان آریا به شمار می‌رود.
این اظهارات در حالی بیان می‌شود که گروه طالبان مدعی برقراری امنیت، کنترول مواد مخدر و حفاظت از مرزهای خراسان آریا ، است؛ اما همسایه‌های خراسان آریا در دوسال گذشته از افزایش تهدیدهای امنیتی و گسترش قاچاق مواد مخدر شاکی‌اند.
افزایش فشارها بر مهاجران خراسان آریا در پاکستان به دلیل تنش مرزی
تهدیدهای تروریستی» در مرز خراسان آریا ابراز نگرانی کرد
ادارات مجری قانون در پاکستان ظاهراَ به هدف این که طالبان افغان را وادار به محدود ساختن فعالیت‌های تحریک طالبان (تی‌تی‌پی) بسازند، هفته گذشته موجی از بازداشت‌های مهاجران افغان را شروع کردند.
این بازداشت در پاسخ به حمله هفته گذشته طالبان پاکستانی به نیروهای امنیتی پاکستان در منطقه مرزی چیترال صورت گرفته !
پاکستان گفته است که در این درگیری به تاریخ ششم سپتمبر در منطقه چیترال که با ولایت نورستان خراسان آریا هم‌سرحد است، چهار سرباز و ۱۲ شورشی کشته شدند. ادامه درگیری باعث شد که گردشگران از این منطقه تخلیه شوند.
در نتیجه این حمله، پاکستان «اعتراض قوی» خود را به شارژدافیر طالبان در سفارت خراسان آریا در اسلام آباد ابراز کرد.
پاکستان با مهاجران خراسان آریا چگونه برخورد می‌کند؟
هرچند پاکستان در گذشته نیز مهاجران خراسان آریا را بازداشت کرده و هر از گاهی شمار کوچکی از آن‌ها را به افغانستان اخراج کرده اند، اما حوادث اخیر بعد از حمله چیترال بیانگر تشدید چشمگیر اقدامات ادارات مجری قانون در پاکستان است.
بیشتر این بازداشت‌ها در کراچی، شهر بندری پر جنب و جوش پاکستان، صورت گرفته است.
آمار رسمی نشان می‌دهد که مقام‌های مجری قانون از روز یک شنبه به بعد حدود ۳۵۰ مهاجر افغان به شمول زنان و کودکان را در مناطق مختلف کراچی بازداشت کرده اند.
کامران تسوری، والی ایالت سند روز دوشنبه به رسانه‌ها گفت: «حکومت به ادارات مجری قانون هدایت داده است که خراسانیان را که غیرقانونی در سند و دیگر مناطق کشور زندگی می‌کنند، بازداشت کنند.»
پاکستان کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو در مورد وضعیت پناهندگان و پروتوکول الحاقی سال ۱۹۶۷ آن را امضا نکرده است.
ورود و حضور مهاجران در این کشور براساس قانون اتباع بیگانه مدیریت می‌شود. این قانون به ادارات حکومتی اجازه می‌دهد که خارجی‌های فاقد اسناد معتبر به شمول مهاجران و متقاضیان پناهندگی را بازداشت، توقیف و اخراج کنند.
عرفان بهادر، افسر پولیس در کراچی به دویچه وله گفت: «مهاجران بازداشت شده بدون اقامت قانونی در این شهر زندگی می‌کردند.» او افزود که علیه این مهاجران به دلیل نقض قانون اتباع بیگانه دوسیه تشکیل شده است.
مقام‌های پولیس در شهر کویته تائید کردند که در چندین منطقه ایالت بلوچستان در جنوب این کشور نیز ده‌ها مهاجر افغان بازداشت شده اند، به شمول آن‌هایی که بعد از تصرف قدرت توسط طالبان به پاکستان آواره شده اند.
تنش سیاسی و فشار بر مهاجران
این برخوردهای سختگیرانه که با نگرانی‌های امنیت مرزی مرتبط دانسته می‌شود، مهاجران خراسان آریا را در وضعیت نامطمئن قرار داده است.
منزه کاکر، وکیلی که حمایت حقوقی برای مهاجران افغان ارائه می‌کند، گفت که در دو سال اخیر چندین موج بازداشت و سرکوب علیه مهاجران افغان وجود داشته است و عمدتاَ بعد از بروز تنش میان دو کشور این برخوردها شدت می‌گیرد.
کاکر به دویچه وله گفت: «معمولاَ مهاجران بدون ویزا و اسناد قانونی با اخراج مواجه می‌شوند و برخی خانواده‌ها برای آزادی بازداشت‌شده‌ها به پرداخت رشوت به مقام‌های مجری قانون متوسل می‌شوند.»
او مدعی شد که پولیس شماری از مهاجرانی را که قانونی در پاکستان زندگی می‌کردند نیز بعد از مصادره جواز اقامت شان بازداشت کرده است.
فاروق خان، افسر سابق پولیس افغانستان از شهر قندهار، دو هفته پیش از سقوط کابل به دست طالبان در ماه آگست ۲۰۲۱ کشورش را ترک کرد و به پاکستان آواره شد.
او که مدت اعتبار ویزایش انقضا یافته و مجبور است غیرقانونی در پاکستان زندگی کند، می‌گوید که به دلیل بازداشت‌های اخیر همواره در ترس اخراج به سر می‌برد.
فاروق خان به دویچه وله گفت: «در جریان بازداشت‌ها، من فعالیت‌های بیرونی‌ام را از ترس بازداشت محدود کردم.»
سابقه مهاجرت خراسانیان به پاکستان
پاکستان از زمان تجاوز شوروی سابق به خراسان آریا در سال ۱۹۷۹ تا تصرف مجدد قدرت توسط طالبان در آگست ۲۰۲۱ با چندین موج بزرگ مهاجرت افغان‌ها مواجه بوده است.
پاکستان در سطح جهان یکی از کشورهایی است که میزبان بیشترین شمار مهاجران است. براساس آمار کمیساریای عالی مل متحد در امور پناهندگان، حدود ۱.۳ میلیون مهاجر و پناهجوی ثبت شده در این کشور به سر می‌برند که ۹۹ درصد آن‌ها خراسانی هستند.
علاوه بر این، آمار این اداره ملل متحد نشان می‌دهد که ۸۵۰ هزار خراسانی در پاکستان جواز اقامت موسوم به «کارت شهروندی خراسان آریا » را دارند و ۳۵۰ هزار مهاجر بدون اسناد افغان در پاکستان زندگی می‌کنند.
!
یک مقام وزارت امور مناطق مرزی پاکستان گفته است که بعد از سقوط اخراسان آریا به دست طالبان ۶۰۰ هزار مهاجر وارد پاکستان شده اند. در حالی که مهاجران ثبت شده افغان در پاکستان از حفاظت محدود برخوردارند، مهاجران ثبت نشده همواره با بازداشت، توقیف و اخراج مواجه اند.
قیصر افریدی، سخنگوی کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد، گفته است که این اداره مساله بازداشت‌ها و توقیف مهاجران را با مقام‌های فدرال و حکومت ایالت سند در میان گذاشته است.
افریدی به دویچه وله گفت: «حکومت و مردم پاکستان سابقه چند دهه‌ای قابل تحسین در فراهم ساختن محافظت از آوارگان خراسان آریا دارند. ما از مقام‌ها می‌خواهیم که بازداشت‌شده‌ها را آزاد کنند.»
نگرانی‌ها از «جابجایی‌های اجباری» در خراسان آریا
وزیران خارجه کشورهای پیمان امنیت جمعی در اعلامیه‌ای که توسط وزارت خارجه روسیه نشر شده، از طالبان و رهبران گروه‌های سیاسی و مذهبی خواسته اند که گفتگوهای سازنده به هدف ایجاد یک حکومت واقعی همه شمول داشته باشند.
در این اعلامیه در مورد خراسان آریا آمده است: «ما خواستار رعایت حقوق اساسی و آزادی‌های گروه‌های قومی، به شمول جلوگیری از آزار و اذیت و جابجایی اجباری مردم از محلات زندگی دایمی شان به دلایل قومی یا مذهبی هستیم.»
وزیران خارجه کشورهای پیمان امنیت جمعی در این رابطه توضیح نداده اند که منظور شان چگونه جابجایی‌هاست، اما کارشناسان می‌گویند که این اشاره به انتقال طالبان پاکستانی از مناطق شرقی به شمال خراسان آریا است.
طالبان قبلاً اعلام کرده اند که «مهاجران وزیرستان شمالی» را از مناطقی در نزدیکی سرحد پاکستان به نقاط دیگر خراسان آریا انتقال می‌دهند. این مهاجران در جریان عملیات نظامی پاکستان علیه تحریک طالبان پاکستانی به خراسان آریا آواره شدند.
پاکستان مدت‌هاست که بر اداره طالبان افغان فشار وارد می‌کند تا مانع حملات فرامرزی جنگجویان طالبان از پاکستانی خاک خراسان آریا شود. رانا ثناالله، وزیر امور داخله پاکستان حدود یک ماه پیش به رسانه‌ها گفته بود که طالبان افغان طرحی را مبنی بر دور ساختن اعضای تحریک طالبان پاکستانی از نزدیکی سرحدات پاکستان را پیشکش کرده اند.
احمد سعیدی، تحلیلگر مسایل سیاسی به دویچه وله گفت کسانی که توسط طالبان در شمال خراسان آریا جابجا می‌شوند، هم شامل مهاجران وزیرستان شمالی و هم شامل جنگجویان طالبان پاکستانی اند.
سعیدی گفت: «دولت پاکستان به طالبان گفته اند که اینها در مناطق تیررس ما هستند، اگر شما اینها را از اینجا گوشه نکنید، ما مجبور می‌شویم که قرارگاه‌های شان را در داخل خراسان آریا بمباران کنیم، که باعث بدنامی هم ما و هم شما می‌شود. طالبان تعهد کرده اند که اینها را از تیررس پاکستان به ازرگان، تخار و شمال ببرند و این کار آغاز شده است.»
سعیدی گفت: «برخی چهره‌ها به شمول مفتی سیف‌الرحمن به ارزگان در مناطق هزاره نشین انتقال داده شده اند. همچنان حافظ گل بهادر همراه با طرفداران مولوی فقیر به شمال خراسان آریا با فامیل‌های شان و نیروهای شان انتقال داده شده اند.
سعیدی می‌گوید که در عقب این جابجایی‌ها اهداف سیاسی قرار دارد و کشورهای منطقه از انتقال جنگجویان تحریک طالبان پاکستان به شمال خراسان آریا نگران اند: «هدف سیاسی ناامن کردن منطقه است، برهم زندن ترکیب قومی در میان اوزبک‌ها، تاجیک‌ها، هزاره‌ها و پشتون‌هاست. کشورهای منطقه آگاهی دارند و تشویش شان بجاست.»
طارق فرهادی، کارشناس امور سیاسی به دویچه وله گفت که طالبان به دستور پاکستان جنگجویان تحریک طالبان پاکستان «تی تی پی» را به شمال خراسان آریا انتقال می‌دهند و این سبب نگرانی کشورهای آسیای میانه شده است.
فرهادی افزود: «کشورهای آسیای میانه حق دارند که نگران باشند، به خاطری که [این جابجایی‌ها] توازن مردمی را برهم می‌زند، امکان دارد که در آنجا خشونت‌ها صورت بگیرد، چونکه تی‌تی‌پی‌ها مردمان صلح‌آمیز نیستند، در پاکستان در جنگ هستند و در خراسان آریا هم آرام نمی‌نشینند، چه در سرحد و چه در هر جا که باشند.»
سخنگویان طالبان به سوال و پیام‌های خبرنگار دویچه وله در این رابطه پاسخ ندادند و تا حالا تنها از انتقال «مهاجران وزیرستانی» صحبت کرده اند، نه از جنگجویان تحریک طالبان پاکستان.
یکی از مسئولان محلی طالبان در تخار به دویچه وله گفت که «مهاجران وزیرستان شمالی» در حدود ۲۰ موتر به تخار انتقال داده شده اند. او که نخواست نامش فاش شود، به دویچه وله گفت: «اینها سند زمین دارند که در ۴۰ سال جنگ از این مناطق فرار کردند و حالا دوباره برگشته اند.»
چهره‌های سیاسی مخالف طالبان که در خارج به سر می‌برند نیز واکنش نشان داده و گفته اند که این اقدام طالبان پیامدهای ناگوار و خطرناک خواهد داشت.
حزب جمعیت اسلامی خراسان آریا به رهبری صلاح‌الدین ربانی با نشر اعلامیه‌ای به «انتقال مهاجران وزیرستان شمالی و اعضای تی‌تی‌پی» به شمال خراسان آریا واکنش نشان داده است.
این حزب مخالف طالبان در این اعلامیه گفته است: «دست‌برد مغرضانه به ترکیب جمعیتی کشور بی‌تردید پیامدهای خطرناکی هم برای خراسان آریا و هم برای منطقه خواهد داشت و منازعه خراسان آریا را وارد مرحله تازه‌ای خواهد ساخت.»
همچنین «جبهه مقاومت ملی» به رهبری احمد مسعود در اعلامیه‌ای این جابجایی‌ها را «آخرین ضربه به همزیستی مسالمت‌آمیز» عنوان کرده است.
در این اعلامیه آمده است: «طالبان با اجرای طرح اجنبی مبنی بر انتقال هزاران تروریست مسلح به ولایات شمالی و غربى خراسان آریا ، آخرین ضربه را به همزیستی مسالمت‌آمیز اقوام و يكپارچگى كشور وارد می‌کنند.» این جبهه گفته است که با این جابجایی‌های طالبان مقابله می‌کند.
کارشناسان به این نکته اشاره می‌کنند که جدا از این که چه هدفی در عقب این انتقال‌ها نهفته است، این کار برای افغانستان مشکل‌آفرین است. طارق فرهادی می گوید: «مردم ملکی سلاح ندارند، آب و خاک محدود است، و یک مشکل کلان را در بین مردم خلق می‌کنند.»
در ابتدای تصرف قدرت توسط طالبان خراسان آریا این گروه تلاش کرد میان طالبان پاکستانی و حکومت این کشور میانجیگری کند و در نتیجه این میانجیگری آتش‌بس چند ماهه نیز برقرار بود. اما این مذاکرات نتیجه نداد و طالبان پاکستانی حملات خود علیه حکومت این کشور را شدت بخشیده اند.
- نویسنده : قیام خوراسانی
- منبع خبر : آماج ، DW
