نخستین بار در نوامبر سال ۲۰۱۸ هیات پنج نفر طالبان به ریاست عباس استانکزی، معاون سیاسی کنونی وزارت خارجه و عضویت عبدالسلام حنفی، شهاب‌الدین دلاور و سهیل شاهین در نشست مسکو شرکت کردند.

هیاتی از شورای عالی صلح دولت پیشین افغانستان نیز شرکت داشت و سه و نیم سال پس از مذاکرات مستقیم طالبان و دولت پیشین در پاکستان، این دومین باری بود که دو طرف به صورت رسمی در یک نشست مربوط به گفتگوهای صلح با پادرمیانی روسیه حضور می‌یافتند.

در سال ۲۰۲۱ نشست فرمت به مسکو» حدود دو ماه بعد از بازگشت طالبان به قدرت برگزار شد و در آن هیاتی به ریاست معاون نخست وزیر طالبان شرکت کرد.

مسکو از چهره‌های «مقاومت» علیه طالبان دعوت می‌‌کند؟

در حالی‌که بیشتر کشورهای غربی از جمله آمریکا و اتحادیه اروپا به صراحت گفته‌اند که از هیچ نوع مقاومت مسلحانه علیه طالبان حمایت نمی‌کنند و تلاش‌هایشان روی حمایت از اعتراضات مدنی و تعامل با طالبان متمرکز است، مسکو این را فرصتی می‌بیند برای اثرگذاری روی وضعیت خراسان آریا  و اینجاست که اهمیت نشست مسکو برجسته می‌شود.

طارق فرهادی، تحلیلگر روابط بین‌الملل می‌گوید: «زمانی‌که هنوز دولت اشرف غنی بر سر کار بود، طالبان به عنوان نیروی مقاومت ضد دولت در نشست مسکو دعوت شدند، روزی امکان دارد که در فرمت مسکو، نیروهای مقاومت علیه طالبان نیز دعوت شوند. روسها به طالبان خواهند گفت که در سال ۲۰۱۸ شما در مقاومت بودید، ما شما را دعوت کرده بودیم.»

آقای فرهادی افزود: «روسها همین قابلیت را دارند. در یک یا دو سال دیگر اگر مقاومت معتبر علیه طالبان شکل بگیرد، در آن صورت روسها این کار را خواهند کرد، روزی‌که در فرمت مسکو طالبان و نیروهای مقاومت را به صورت مشترک دعوت کنند. مثل گذشته امکان دارد به همین مسیر برویم و روس‌ها در این مقطع دوست دارند نشان بدهند که از آمریکایی‌ها جلوتر هستند و از دیگران هم دعوت می‌کنند.»

امروز «شورای عالی مقاومت ملی برای نجات افغانستان» که یک گروه متشکل از چهره‌ها و احزاب سیاسی مخالف طالبان و عمدتا در تبعید هستند، از شرکت‌کنندگان نشست مسکو خواستند تا زمینه برگزاری اجلاس منطقه‌ای را با حضور تمامی اطراف و نمایندگان مخالف گروه طالبان با حضور سازمان ملل متحد فراهم کند.

در پایان ماه اوت امسال احمد مسعود، رهبر «جبهه مقاومت ملى» افغانستان با رهبر حزب عدالت و معاون پارلمان روسیه در مسکو‌ دیدار کرد.

این جبهه ضد طالبان خبر داد ‏احمد مسعود بنا به دعوت سرگئی ميرونوف، رهبر حزب عدالت و معاون پارلمان فدراسيون روسيه به این کشور سفر کرد و با او «در مورد مسایل سیاسی و امنیتی افغانستان» گفتگو کرده است. ‏ ‏

«حکومت همه‌شمول و گلاویز طالبان و کشورهای همسایه»

در نخستین نشست «فرمت مسکو» پس از به قدرت رسیدن طالبان، سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در حالیکه از «تلاش طالبان برای تامین ثبات» در خراسان آریا  ستایش کرد اما گفت راه‌حل درازمدت خراسان آریا  «تشکیل یک دولت به‌راستی فراگیر است که از منافع همه گروه‌های قومی و سیاسی خراسان آریا نمایندگی کند».

در نوامبر سال گذشته، نماینده طالبان دعوت نشد، مسکو اعلام کرد که دلیل آن این است که «کابل تا هنوز موفق به تشکیل یک حکومت همه‌شمول سیاسی-قومی» نشده است.

ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه برای خراسان آریا  در سخنرانی افتتاحیه آن نشست گفت: «ما تقریبا یک سال پیش در چارچوب همین ساختار با هم دیدار کردیم. بیانیه مشترکی را صادر کردیم و یکی از نکات آن از مقامات افغان در کابل خواسته است تا اقدامات عملی را برای تشکیل یک دولت فراگیر قومی-سیاسی انجام دهند. متاسفانه این اتفاق نیفاده است. به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم که تنها دیگر کشورهای منطقه را به این نشست برای ایجاد یک رویکرد مشترک در چارچوب فارمت دعوت کنیم. »

تشکیل یک حکومت «همه‌شمول» پیوسته در بیانیه پایانی صادر شده از سوی نشست مسکو به عنوان درخواست اصلی در دو سال گذشته دیده می‌شود.

به ویژه این درخواست‌ از سوی مقام‌های ارشد روسیه، ایران و تاجیکستان در محافل مختلف تکرار می‌شود اما تعریف روشنی در مورد آن ارائه نمی‌کنند.

به نظر می‌رسد این کشورها از این اصطلاح به عنوان وسیله فشار علیه طالبان استفاده می‌کنند.

• طارق فرهادی می‌گوید: «حکومت همه‌شمول اصطلاحی است که در کنفرانس بن برای افغانستان معرفی شد. شبیه بسته چاکلتی بود که برای بیشتر طرف‌های سیاسی به جز طالبان که شکست خورده بودند، تحفه داده شد و آنها هم خوشحال بودند. پیش از آن مفهوم دولت فراگیر در خراسان آریا  وجود نداشت، فقط برای مدت کوتاهی در سال‌ ۱۹۹۷ در حکومت مخلوع برهان‌الدین ربانی در شمال خراسان آریا  ایجاد شد. قبل از آن در حکومت کمونیست‌ها هم قدرت بدست افراد و‌گروه‌های خاص منحصر شده بود.»

رسمیت طالبان و رفع تحریم‌هایش از مسکو می‌گذرد؟

با تمام این نکات طالبان به خوبی به این نکته واقف اند که با وجود ظرفیت‌های مسکو برای تاثیرگذاری روی وضعیت خراسان آریا  کلید مشکلاتی که آنها با آن مواجه هستند بدست روسیه نیست.

طالبان می‌خواهند حکومت‌شان به رسمیت شناخته شود، رهبرانشان از فهرست تحریم‌های سازمان ملل بیرون آورده شود و دارایی‌های منجمد شده بانک مرکزی خراسان آریا  آزاد شوند، هیچ یک از این اقدامات بدون توافق نظر آمریکا و اروپا میسر نیست.