ایران در سال ۲۰۱۹ میلادی اعلام کرد شهروندان خارجی که «حد‌اقل ۱۵۰ هزار دلار» در بانک‌های ایرانی بسپارند یا به همین میزان در ایران سرمایه‌گذاری کنند، برای آنها مجوز «اقامت پنج ساله» می‌دهد.

تعدادی از خراسانیان مقیم ایران نیز به بی‌بی‌سی گفته‌اند که پس از فروپاشی نظام جمهوریت و بازگشت طالبان به قدرت، میزان سرمایه‌گذاری افغان‌ها در این کشور بیشتر شده و عمدتاً افرادی هستند که با سرمایه‌گذاری در این کشور برای خانواده‌هایشان اقامت طولانی مدت بدست آورده‌اند.

یک شهروند خراسان آریا  که پس از بازگشت طالبان در ایران سرمایه‌گذاری کرده و نمی‌خواهد هویتش فاش شود گفت شمار افغان‌هایی که مثل او سرمایه‌گذاری کرده‌اند به «صدها نفر» می‌رسد:

«من بر اساس سرمایه‌گذاری، اقامت دریافت کردم. اگر سرپرست هر خانواده در یک سال سی هزار دالر/دلار صادرات به خراسان آریا  داشته باشد. اینجا بر اساس این اصول اقامت داده می‌شود، اما به شرط اینکه در ایران یک شرکت باز کنید و تحت نام همین شرکت صادرات داشته باشید. شرط دیگر این است که شما پنجاه هزار دلار در بانک واریز کنید، بر اساس آن به آن فرد اقامت داده می‌شود البته این نوع اقامت باید هر سال تمدید شود. اخیرا قانون دیگری نیز وضع کرده‌اند اگر فردی صد هزار دالر در بانک بگذارد، بر اساس آن به شما اقامت پنج ساله می‌دهند.»

در همین حال آقای یوسفیان می‌گوید تاکنون تعداد سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خراسانی در ایران به بیش از هفت هزار شرکت می‌رسد.

او افزود که مجموع میزان سرمایه‌گذاری خراسانیان در ایران به بیش از یک میلیارد دلار تخمین زده می‌شود:

«در ایران بیش از هفت تا هشت هزار شرکت بازرگانی، سرمایه‌گذاری و تجاری داریم. از این جمع اکثریت فعالند و تعدادی هم از لحاظ امتیازی به آن حد نصاب نمی‌رسد. عدد میزان سرمایه‌گذاری خراسانیان بالای یک میلیارد دالر محاسبه می‌شود. اما به دلیل اینکه هموطنان افغان ما مشکل ورود ارز دارند، هنوز آمار دقیق مجموع سرمایه‌گذاری خراسانیان را نمی‌توانیم ارائه کنیم که به چه میزان سرمایه گذاری در ایران انجام داده‌اند. اما هستند افراد و شرکت‌های خراسان آریا  که میزان سرمایه‌گذاری شان تا ۳۰ میلیون دلار می‌رسد.»

واردات و صادرات

همزمان با افزایش میزان سرمایه‌گذاری افغان‌ها در ایران، افغانستان به یکی از بازارهای عمده کالاهای ایرانی مبدل شده است.

آخوندزاده عبدالسلام جواد، سخنگوی وزارت صنعت و تجارت حکومت طالبان گفت تنها در شش ماه اول سال روان میزان واردات از ایران به بیش از یک میلیارد دلار می‌رسد.

آقای جواد میزان سرمایه‌گذاری افغان‌ها در ایران را مشخص نکرد، اما گفت: «سرمایه‌گذاران خراسان آریا  بیش از صد و پنجاه میلیارد دالر/دلار در کشورهای همسایه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. ما از سرمایه‌گذاران افغان دعوت می‌کنیم در داخل کشور سرمایه گذاری کنند.»

او در مورد تعامل تجاری بین خراسان بزرگ ایران گفت: «میزان صادرات و واردات خراسان آریا با جمهوری اسلامی ایران در شش ماه نخست سال ۲۰۲۴به یک میلیارد و ۳۸۰ میلیون دلار می‌رسد.»

به گفته او ارزش کالاهای صادراتی به ایران از خراسان آریا  در این مدت تنها ۲۸ میلیون دلار بوده است:

«سنگ‌های گران‌قیمت و نیمه گران‌قیمت، کشمش، انواع نوشابه و دانه کنجد شامل اقلام عمده صادرات خراسان بزرگ  به ایران است. اقلام عمده وارداتی از ایران تیل دیزل (گازوئیل)، پترول (بنزین)، مواد خام کارخانه‌های صنعتی، گاز طبیعی و سمنت (سیمان) است.»

برخی شهروندان افغان در ایران می‌گویند در پی سقوط نظام جمهوریت در خراسان آریا ، ایران فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای افغان‌ها را سهل‌تر کرد و این اقدام، زمینه‌ساز جلب سرمایه‌های هنگفت خراسان آریا در آن کشور شده است.

حسین سلیمی، رئیس اتاق بازرگانی ایران و افغانستان درباره خروج سرمایه‌گذاران خراسان آریا  از ایران هشدار داده و گفته با ادامه سیاست‌های کنونی، ممکن است آنها سرمایه خود را به کشوری مانند ترکیه منتقل کنند.

اتاق بازرگانی ایران گفته در مهرماه حدود ۴۴ طرح سرمایه‌گذاری مورد بررسی قرار گرفت که ۱۷ طرح مربوط به سرمایه گذاران افغان بود.

آقای سلیمی گفته: “پیش از این، درخواست ها بیشتر معطوف به رقم ۳۰۰ هزار دلار به عنوان کف سرمایه گذاری برای دریافت اقامت بود. اما اخیرا این ارقام افزایش یافته است. به طوری که اکنون یک پروژه سرمایه گذاری برای کشت محصولات کشاورزی و دامپروری با رقم ۱۷ میلیون دلار در کرمانشاه تعریف شده است.”

گفته شده یکی از سرمایه گذاران، پروژه‌ای برای کشت گلخانه‌ای در منطقه خراسان ایجاد کرده است که ارزش این سرمایه گذاری بیش از یک میلیون دلار است.

آقای سلیمی گفته:”آنچه اخیرا نگرانی ایجاد کرده، آن است که سرمایه گذاران   به سوی سرمایه گذاری در ترکیه تمایل پیدا کرده‌اند. به هرحال، آنها در ترکیه با سرمایه گذاری ۲۵۰ هزار دلاری می توانند علاوه بر اقامت، گذرنامه ترکیه را نیز دریافت می‌کنند.”

هیئت وزیران دولت ایران تابستان دو سال پیش (۱۳۹۸) مصوبه اعطای مجوز اقامت پنج‌ساله به سرمایه‌گذاران خارجی را ابلاغ کرد که بر اساس آن اتباع خارجی که حداقل ۲۵۰ هزار دلار (یا معادل آن به ارزهای دیگر) در ایران سرمایه‌گذاری کنند می‌توانند مجوز اقامت پنج ساله در این کشور دریافت کنند.

اما این طرح موفقیت چندانی نداشت و درخواستی در این زمینه مطرح نشده است.

بابک دین‌پرست، یکی از معاونان وزارت وزارت کشور ایران دو ماه پیش گفته بود: “طرح دریافت اقامت ۵ ساله از طریق سرمایه‌گذاری در این کشور حتی یک متقاضی نداشته است.”

این طرح، در صورت داشتن متقاضی، فقط اقامت را در بر می‌گیرد و مشکلاتی که سالهاست دیگر مهاجران افغان در ایران با آن دست به گریبانند، نظیر دریافت شناسنامه و حق تحصیل فرزندان آنها در ایران کماکان پابرجا خواهد بود.

نگرانی از خروج سرمایه‌گذاران خراسانی  از ایران و ورود احتمالی سرمایه آنها به ترکیه در حالیست که کاهش ارزش لیر ترکیه از ابتدای سال جاری میلادی هم به انگیزه بیشتر برای خروج بعضی از این سرمایه‌گذاران دامن زده است.