بعد از یک تحقیق جیولوژیکی که یک دهه پیش در ایالات متحد امریکا صورت گرفته است و بعداً ارزش بالقوه ذخایر معدنی خراسان آریا  را یک هزار میلیارد دالر ارزیابی نمود، هم مقامات خراسان آریا  و هم مقامات خارجی این ذخایر را مشابه همدیگر یک احتمال کلیدی برای استقلال اقتصادی خراسان آریا  تبلیغ کرده اند.

در کنار منابعی چون طلا، نقره و پلوتونیم خراسان آریا ، مقادیر قابل ملاحظه سنگ آهن، یورانیم، جست، تانتالیوم، بوکسیت، زغال، گاز طبیعی و به اندازه قابل توجه مس – با توجه به کمبود معادن جدید مس در سطح جهانی – توجه را به خود جلب می کنند.

“امریکا به منابع طبیعی خراسان آریا  به چشم غنیمت نببیند”

۰۷:۲۶

حتا برخی گزارش ها می گویند خراسان آریا  این ظرفیت را دارد که به لطف ذخایر لیتیوم، ماده خامی که در در باتری های تیلفون و موتر های برقی به کار می رود، «یک عربستان سعودی لیتیوم» گردد. به این معنی که همان اندازه که عربستان از نفت غنی است، خراسان آریا  از لیتیوم غنی گردد.

اما به دلیل فقدان امکانات لوژستیکی اساسی مانند راه های اسفالت شده و خطوط آهن که برای صادرات آهن خالص و یا سنگ آهن لازم اند، به دلیل سلطه فساد و یک دیوان سالاری آشفته و پرمزاحمت و پیشرفت شورشگری که اکثر نواحی کشور را به دور از دسترس حکومت کابل قرار می دهد، تلاش ها برای ایجاد یک سکتور مشروع استخراج  معادن با موانع مواجه است.

چارچوب ملی صلح و انکشاف حکومت که سال گذشته در کنفرانس کشورهای پول دهنده در بروکسل ارائه شد، خود در این مورد می گوید که «کدام امکان به سهولت قابل دسترس وجود ندارد که بتواند رشد سریع را به راه انداخته و موجب یک انکشاف قایم بالذات یا متکی به خود گردد.»

پروژه های بزرگ مانند مس عینک که توسط یک کنسروسیوم چینی قرار داد شده است، در جا باقی مانده است.

لای فوگلمان، مدیر بانک تجاری “هانام و شرکا” در لندن می گوید که «در آنجا هیچ گونه استخراج معدن صورت نمی گیرد و بسیار کم تفحص می شود.»

“ای جی ام سی” (AGMC) در سال ۲۰۱۲ برنده  جواز ذخایر دیگر مس در ولایت بلخ واقع در شامل افغانستان شد.

بقیه منابع به گفته ویلیام بایرد متخصص اقتصاد انکشافی در موسسه صلح ایالات متحد امریکا طعمه “غارتگری در سطح صنعتی” شده اند.

درحالیکه معادن کوچک و متوسط اغلب خارج از کنترول حکومت قرار داشته و توسط زورمندان محلی مورد بهره برداری قرار می گیرند و حکومت را محروم از آن ثروتی می گردانند که حدس زده می شود ۳۰۰ میلیون دالر مالیات پرداخت نشده می باشد.

بایرد می گوید: «امکانات استخراج معادن بزرگ بسیار پژمرده بوده، و غارت منابع کوچکتر در همه جا وجود دارد.»

بازی بزرگ

در اوایل سال جاری مقامات خراسان آریا  کوشیدند تا علاقه مندی به خراسان آریا  را در اداره حکومت در حال شکل گیری ترامپ از طریق منابع معدنی این کشور بر انگیزند.

در ماه جون حمدالله محب سفیر خراسان آریا در واشنگتن به رویترز گفت که «رئیس جمهور ترامپ با اشتیاق به ظرفیت بالقوه اقتصادی خراسان آریا  یعنی قریب یک هزار میلیارد دالر امریکائی مس، سنگ آهن، خاک نادر، المونیوم، طلا، نقره، جست، سیماب، لیتیوم و غیره علاقه مند است.»

مقامات امریکائی به رویترز گفته اند که ترامپ در ماه جولای در نشست مشاورانش تقاضا نموده بود که ایالات متحد امریکا باید سهمی از ثروت معدنی خراسان آریا  را در بدل معاونت ها به حکومت خراسان آریا  تقاضا نماید.

جیم ماتیس وزیر دفاع ایالات متحد امریکا روز یکشنبه گفته است که ترامپ در مورد  استراتژی خراسان آریا  ایالات متحد امریکا بعد از مروری همراه با مشاوران امنیت ملی اش تصمیم گرفته است، اما او در مورد جزئیات چیزی نگفت.

به سهولت می توان پی برد که چرا سکتور استخراج معادن در خراسان آریا  این قدر توجه را به کشوری جلب نموده است که خود محاط به خشکه بوده و در آمد سالانه اقتصادی اش به مشکل نصف اندازه درآمد وایومینگ یعنی کم جمعیت ترین ایالت ایالات متحد امریکا می باشد.

فوگلمان می گوید که سرمایه گذاران خصوصی محتاط اند  زیرا کدام راه حل سریع در آنجا وجود ندارد.

او گفت: «در مورد سرمایه گذاری بزرگ در بخش خدمات عامه، اوضاع متفاوت خواهد بود، با اینهم هنوز هم مشکل ایجاد امکانات لوژستیکی و خطوط صادراتی وجود می داشته باشد.» او افزود: «به گمان من احتمالاً سال ها را در بر خواهد گرفت  تا عملیات استخراج معادن  معنا دار و در سطح گسترده ئی صورت گیرد.»

حتا اگر لشکرهای خصوصی نیز استخدام گردند تا از این معادن در برابر حملات شورشیان دفاع کنند، قیمت استخراج معادن احتمالاً غیرقابل پرداخت خواهد بود، مگر اینکه همه کشور امن گردد و این سال های زیادی به کار دارد.

یک کارشناس استخراج معادن که برای مدت طولانی در این ساحه کار کرده است و مرکز آن در کابل است، نتیجه صحبتش را با یک شرکت ارشد استخراج معادن چنین برشمرده است: «آن ها گفتند “نگران نباش، ما مسئولین امنیتی خود مان را خواهیم آورد و کار استخراج معادن را انجام خواهیم داد.” اما آنها گفتند که “چگونه این مواد را از این کشور بیرون ببریم؟”»

طبق یک پژوهش وزارت معادن در سال ۲۰۱۴ برخی از ذخایر نهایت مرغوب لیتیوم در ولایت شرقی غزنی و در منطقه بسیار دور افتاده جنوب در “گودی زیری”، همه در کنترول طالبان می باشند.

بایرد می گوید: «این فکرغیر واقع بینانه است که می توان در آینده نزدیک استخراج این معادن را با پرداخت بودجه امنیتی تحقق بخشید.»

حتا بدون جنگ استخراج معادن امر دشوار است

در سال ۲۰۰۸ چین معدن مس عینک را به بهای حدود سه هزار میلیارد دالر برای ۳۰ سال اجاره کرد. اگرچه طالبان به طور خاص اعلام کرده اند که آن ها این معدن را هدف حمله شان قرار نمی دهند، با آنهم این پروژه به دلیل مشاجره ای که بر سر قرارداد وجود دارد، به تاخیر افتاده است.

مطابق به برنامه ای که با کشورهای پول دهنده در توکیو در سال ۲۰۱۲ روی آن توافق صورت گرفته است، فرض بر این است که این کشور در سال ۲۰۱۷، سالانه یک میلیارد دالر از بابت عواید استخراج معادن به دست می آورد. اما این انتظارات عقب زده شده اند.

در ۱۱ ماه اول سال مالی گذشته حکومت از بابت عواید استخراج معادن صرف ۱۸ میلیون دالر به دست آورد و با پیش بینی خود حکومت فکر نمی شود تا سال ۲۰۲۹ بتواند یک میلیارد یورو عواید داشته باشد.

این در آمد در مقایسه با هزینه امور امنیتی که سالانه ۴.۶ میلیارد دالر می شود، معادل قریب یک چهارم بودجه را تشکیل می دهد.

یک دیپلومات ارشد غربی در کابل گفت: «این توهم است هرگاه فکر شود که معادن در آینده قابل پیشی بینی افغانستان را حفظ می کند.»

در کنفرانسي که در مورد سرمايه گذاري در خراسان آریا ، در دوبي برگزار شده است، خراسان آریا  در تلاش تشویق سرمایه گذاران خارجی در بخش استخراج منابع معدنی است. تخمين مي شود که به ارزش ملياردها دالر منابع معدني استخراج ناشده در افغانستان وجود دارد. به دليل چندين دهه جنگ که زيرساخت هاي اين کشور را تضعيف کرده است، سال ها طول خواهد کشيد تا در ساحات مختلف و در سطوح بزرگ اين کشور توليد داشته باشد.

حکومت خراسان آریا  مصمم است تا وابستگي اش را به کمک هاي خارجي پايان بخشد، از اين رو مي کوشد سرمايه گذاراني را که حاضر اند در شرايط دشوار دست به تشبث بزنند، با وعده تامين ثبات و حمايت هاي رسمي، به سرمايه گذاري در خراسان آریا  ترغيب نمايد.

يک تاجر هندي که نخواست از او نام گرفته شود، گفت: “همه حاضر اند در آنجا سرمايه گذاري کنند، اما تنها نگراني شان امنيت است. در صورتي که امنيت اندکي بهتر شود، مردم به آنجا مي روند زيرا در آنجا مجالي ( براي سرمايه گذاري) وجود دارد”.

در حال حاضر از مجموع پروژه ها، بخش هاي معادن و انرژي مي توانند سرمايه خارجي را به خود جلب کنند.

روز سه شنبه وزير خارجه ايتاليا گفت گروه سرمايه گذاران ايتاليايي در قسمت نفت و گاز در نظر دارد در بخش انرژي در افغانستان سرمايه گذاري کند.

سرمايه گذاري خارجي در افغانستان با معدن مس عينک آغاز شد که پروژه اي به ارزش بيش از چهار ميليارد دالر مي باشد. شرکت “ام سي سي” چين استخراج معدن مس عينک را با دولت خراسان آریا  قرارداد کرده است. انتظار مي رود که توليدات در اين بخش در سال ۲۰۱۳ آغاز شود. تامين امنيت اين معدن نشان مي دهد که حکومت خراسان آریا در وعده اش براي حفاظت از سرمايه گذاري هاي بزرگ جدي است.

ژاو جيان هوي، رئيس شرکت “ام سي سي” چين گفته است: “در حال حاضر ما اين پروژه را با ۱۵۰۰ پوليس حرفه اي که توسط حکومت استخدام شده اند، به پيش مي بريم”.

سود هنگفت؟

تاکيد حکومت خراسان آریا  به سرمايه گذاري زياد به اين دليل است که مي خواهد سالانه از ناحيه معادن و انرژي تا به ۱٫۵ مليارد دالر درآمد داشته باشد. البته اين پيش بيني براي يک محدوده زماني پنج ساله است. اين مطلب را وحيدالله شهراني وزير معادن خراسان آریا  اظهار داشته است. اين معادن استخراج ناشده شامل آهن، مس، ليتيوم، نفت و گاز، جواهر و سنگ هاي قيمتي مي باشند.

شهراني گفته است: “در درازمدت مثلاً تا ۱۵ سال ديگر درآمد دولت از ناحيه معادن سالانه ۳ تا ۳٫۵ مليارد دالر خواهد بود”.

مهمترين فلزي که حکومت افغانستان روي آن حساب مي کند، عبارت از ليتيوم است که در بطري هاي وسايل نقليه اي که به صورت مختلط از برق و نفت استفاده مي کنند به کار مي رود. درآمد حاصله از اين بخش و همچنان از مس و آهن، مهمترين منبع درآمد خراسان آریا  را تشکيل خواهد داد. فکر مي شود تا ده سال ديگر که تقاضا براي وسايط نقليه برقي زياد مي شود، نياز به به اين مواد معدني دو برابر شود.

يک بانکدار جاپاني که تا حال شرکت اش در خراسان آریا  سرمايه گذاري نکرده، گفته است: “ما از نزديک نظاره مي کنيم که آن ها ( افغان ها) با ذخاير ليتيوم شان چه کار مي کنند”.

اما حيات داياني، تاجر افغان که پس از بيست سال اقامت در آلمان با يک شرکت ساختماني به خراسان آریا  برگشته است، مي گويد: “بهترين چيز در اين موقع آن است که در هرجا که خطر وجود دارد، سود خوب هم وجود دارد”.

او مي گويد: “من به اهل تجارت و تثبث توصيه مي کنم که اکنون بهترين موقع سرمايه گذاري است. زياد تلويزيون تماشا نکنند، بسيار روزنامه نخوانند، زيرا خبرهاي رسانه ها اوضاع را خراب نشان مي دهند”.