- یک مطالعه جدید که گزارش آن در مجله علوم اعصاب «Frontiers in Neuroscience» منتشر شد نیز نشان داده که تحریک حس بویایی می‌تواند باعث تقویت حافظه شود.
طبق این مطالعه، افراد مسنی که هنگام خواب در معرض بو قرار می‌گیرند، در تستهای حافظه کلامی همچنین در مسیر مغزی که از شکل‌گیری حافظه پشتیبانی می‌کند، عملکرد بهتری داشته‌اند.
یکی از علائم تعدادی از بیماری‌های عصبی از جمله آلزایمر، پارکینسون، اسکیزوفرنی و افسردگی، کاهش قدرت بویایی است و مدت‌هاست که مشخص شده آسیب به حس بویایی (در اثر افزایش سن یا قرار گرفتن در معرض سموم، سیگار کشیدن، آسیب به سر، یائسگی یا گرفتگی مزمن بینی) می‌تواند منجر به از دست دادن حافظه شود.دادن حافظه شود.
مایکل لئون، استاد نوروبیولوژی در دانشگاه کالیفرنیا که رهبری این تیم تحقیق را برعهده داشته، می‌گوید: «با افزایش سن، ارتباط میان حافظه شما و توانایی‌تان برای بوییدن چیزها بیشتر می‌شود. اما در دنیای مدرن و مرفه امروز، تقریبا همه چیز در اطراف ما فاقد بو است. بنابراین از دست دادن قدرت تحریک حس بویایی، ممکن است مغز را در برابر انواع مختلفی از مشکلات آسیب‌پذیر کند.»
در جریان این تحقیق از ۴۳ داوطلب سالم ۶۰ تا ۸۵ ساله استفاده شد و نتایج نشان داد نیمی از این افراد که به مدت چهار ماه، هر شب دو ساعت در معرض هفت بوی مختلف قرار گرفته بودند، در تستهای حافظه کلامی ۲۲۶ درصد عملکرد بهتری نسبت به کسانی نشان داده‌اند که در معرض پخش کننده‌های این رایحه‌ها قرار نداشتند. در اسکن مغز آنها نیز تفاوت‌هایی مشاهده شد.
پزشکان برای ارتباط بین قدرت بویایی و حافظه، یک توضیح بیولوژیک دارند. آنها می‌گویند سیستمی که در مغز درگیر حس بویایی است، تنها یک یا دو اتصال با مناطق دیگر مغز که با موضوعات شناخت و احساسات مرتبط هستند فاصله دارد. درحالی که سیستم‌های بینایی و شنوایی بسیار دورتر از این مناطق هستند.
مایکل لئون نیز معتقد است که حس بویایی تنها حسی است که یک «بزرگراه مستقیم به مراکز حافظه مغز» دارد و در نتیجه نسبت به سایر حواس تاثیر بسیار بیشتری بر حافظه می‌گذارد.
دونالد ویلسون، عصب شناس مرکز Langone Health در نیویورک که در این تحقیق مشارکتی نداشته، از یافته‌های پژوهشگران در این تحقیق شگفت‌زده شده است و به نکته دیگری اشاره می‌کند.
او می‌گوید که خیلی‌ها در تشخیص دقیق بوها ناتوان هستند؛ به عبارت دیگر آنها می‌دانند که یک چیزی بوی خوبی می‌دهد اما نمی‌توانند دقیقا بگویند که آیا بوی گل رز هست یا عطر دارچین. به همین دلیل است که در اکثر تستهای بویایی، از مدل تستهای چند گزینه‌ای استفاده می‌شود.
او همچنین نتیجه این تحقیق درباره ارتباط میان بویایی و یادگیری کلامی را مهم می‌داند و می‌گوید اگرچه مغز نمی‌تواند اطلاعات جدیدی را در طول خواب بیاموزد، اما بوی ایجاد شده در طول خواب توسط مغز تشخیص داده می‌شود.
به همین دلیل پخش یک رایحه هنگام یادگیری فهرستی از کلمات و تکرار این کار شب‌ها هنگام خواب، باعث تقویت حافظه می‌شود.
یک تحقیق دیگر که به تازگی انجام شد نیز نشان داد که قرار گرفتن افراد مسن مبتلا به زوال عقل در معرض ۴۰ بوی مختلف دو بار در روز، باعث تقویت حافظه آنها می‌شود؛ نتیجه‌ای که تا کنون با مصرف هیچ دارویی به دست نیامده است.
با این وجود پزشکان تاکید دارند که هنوز باید محتاط بود و برای اطمینان کامل به این نتایج، باید تحقیقات گسترده‌تری با شمار بیشتری از داوطلبان انجام داد.
توجه به نتایج تحقیق تیم دکتر لئون از جنبه دیگری نیز مهم است؛ زیرا در پی همه‌گیری ویروس کرونا، بسیاری از مبتلایان برای ماهها حس بویایی خود را از دست دادند که ممکن است نشانی از آسیب احتمالی در نواحی مغزی مرتبط با سیستم بویایی باشد.
به همین دلیل نیز پزشکان معتقدند استفاده از شیوه‌های تحریک حس بویایی که مایکل لئون در این تحقیق انجام داده، ممکن است برای مقابله با برخی از این آسیب‌های مغزی مفید باشد.
لئون و برخی از همکارانش همچنین شرکتی را راه اندازی کرده‌اند که اقدام به فروش دستگاه‌هایی می‌کند که تا ۴۰ رایحه مختلف از جمله بوی رز، پرتقال، اکالیپتوس، لیمو، نعناع، رزماری و اسطوخودوس را دو بار در شب با فشار دادن یک دکمه پخش می‌کنند. قیمت نهایی این دستگاه هنوز تعیین نشده است اما دکتر لئون تاکید کرده که قصد دارند محصولی مقرون به صرفه ارائه دهند.
او می‌گوید برای تحریک حس بویایی، می‌توان از هر نوع فضای عطرآگینی حتی یک کابینت ادویه استفاده کرد و آنچه مهم است اینکه طیف گسترده‌ای از رایحه‌ها دو بار در روز بطور منظم استشمام شوند.
نتایج تحقیقی تازه: ابتلا به پیش دیابت در سنین پایین‌تر می‌تواند خطر زوال عقل را افزایش دهد
یک مطالعه جدید نشان می‌دهد افرادی که در سنین پایین‌تر به پیش دیابت مبتلا می‌شوند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به زوال عقل در مراحل بعدتر زندگی قرار دارند.
پیش دیابت به حالتی گفته می‌شود که سطح قند خون بالاتر از حد مطلوب است، اما هنوز آنقدر بالا نیست که بیمار از نظر پزشکی دیابت تشخیص دریافت کند.
حالا یک مطالعه جدید نشان داده است افرادی که قبل از سن ۶۰ سالگی به دیابت نوع ۲ مبتلا شده بودند، در مقایسه با افرادی که قبل از ۶۰ سالگی دیابت نوع ۲ نداشتند، سه برابر بیشتر در معرض خطر زوال عقل بودند.
پژوهش انجام گرفته از سوی دانشمندان در دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا نشان می‌دهد که تشخیص زودهنگام سطح قند خون بالا، می‌تواند به جلوگیری از زوال عقل در سال‌های بعد کمک کند.
الیزابت سلوین، استاد اپیدمیولوژی در دانشگاه جانز هاپکینز، در این باره می‌گوید: «پیش دیابت با خطر زوال عقل مرتبط است، هرچند این خطر تنها در شرایطی احتمال‌پذیر است که دیابت قطعی در پیش باشد.»
او اضافه کرد: «ارتباط قوی پیش دیابت با زوال عقل وجود دارد، اما این ارتباط فقط در میان افرادی که به دیابت مبتلا شده بودند قابل ردگیری است.»
بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده، حدود ۵.۸ میلیون نفر در این کشور به بیماری آلزایمر یا زوال عقل مبتلا هستند.
در همین حال دستکم یک نفر از هر ۳ بزرگسال آمریکایی به پیش دیابت مبتلا است و ۸۰ درصد آنها حتی از ابتلای خود به این بیماری اطلاع ندارند. تقریباً یک سوم از این افراد، که بین ۱۸ تا ۴۴ سال سن دارند، در سنین جوانی به اختلالی مبتلا می‌شوند که با افزایش سن آنها را در معرض خطر شدید دیابت نوع ۲، مشکلات قلبی عروقی مهم و زوال عقل قرار می‌دهد.
این در شرایطی است که تقریباً یک نفر از هر ۵ نوجوان ۱۲ تا ۱۸ ساله آمریکایی و یک نفر از هر ۴ بزرگسال جوان سنین ۱۹ تا ۳۴ سال نیز با پیش دیابت زندگی می‌کنند.
محققان هنوز ارتباط دقیق بین دیابت و زوال عقل را نمی‌دانند. با این حال به گفته انجمن آلزایمر، از آنجا که دیابت با ایجاد بیماری به قلب و عروق خونی از جمله در مغز آسیب می‌رساند می‌تواند به زوال شناختی کمک کند.
پیشتر یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ در بریتانیا نشان داده بود که ابتلا به پیش دیابت برای بیش از ۱۰ سال قبل از تشخیص اصلی دیابت، خطر ابتلا به زوال عقل را تا بیش از ۱۸ درصد افزایش
دکتر ریچارد ایزاکسون، محقق بیماری آلزایمر در موسسه بیماری های عصبی فلوریدا، در این باره می‌گوید: «نتایج تکان‌دهنده نبودند چرا که بیش از یک دهه است این را با صدای بلند فریاد می‌زنم. اگر این مطالعه افراد را وادار کند به هنگام تشخیص دیابت مرزی یا پیش دیابت اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند، مطمئناً در سلامت مغز افراد تاثیر مثبت خواهد داشت.»
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا می‌گوید اگر اضافه وزن دارید، سن‌تان بیش از ۴۴ سال است، کمتر از سه بار در هفته ورزش می‌کنید، والدین یا خواهر و برادری مبتلا به دیابت نوع ۲ دارید، نوزاد بالای ۴ کیلو به دنیا آورده‌اید یا مبتلا به دیابت دوران بارداری بوده‌اید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پیش دیابت هستید.
مقام‌های پزشکی توصیه می‌کنند اگر سطح قند خون نگران‌کننده باشد، کاهش وزن، انجام ورزش، خوردن یک رژیم غذایی سالم و اجتناب از غذاهای فرآوری شده می‌تواند خطر را کاهش دهد.
نتایج یک تحقیق: استراحت ۵ دقیقه‌ای در حین کار بازده مغز را بیش از ۵۰ درصد افزایش می‌دهد
یافته‌های یک مطالعه تازه نشان داده است که یک وقفه ۵ دقیقه‌ای در حین کار می‌تواند به طور قابل توجهی عملکرد مغز را بهبود بخشد.
محققان در دانشگاه سیدنی دریافته‌اند که یک استراحت ساده و کوتاه در حین کار تنها چیزی است که افراد برای بازگرداندن تمرکز خود نیاز دارند.
شاید زمانی که حرف از استراحت در حین کار و فعالیت به میان می‌آید، افراد تصور کنند که باید یک وقت خوب و پر و پیمان به آن اختصاص دهند و برای مثال با یک پیاده‌روی طولانی هوایی تازه کنند. هر چند این ایده خوب است، با این وجود مطالعات جدید نشان داده است که یک استراحت پنج دقیقه‌ای همان کار را انجام می‌دهد.
در این مطالعه از ۷۲ دانشجوی استرالیایی خواسته شد تا یک آزمون ریاضی دشوار را با سرعت بالا در ۲۰ دقیقه پشت سر بگذارند. این آزمون به منظور خسته کردن ذهن شرکت‌کنندگان و کاستن از تمرکز آنها انجام شد.
بعد از این آزمون داوطلبان به سه گروه تقسیم شدند؛ گروه اول بدون هیچ استراحتی شروع به حل یک جدول ضرب دو رقمی (مثلا ۳۴ در ۶۷) کردند، گروه دوم وقت استراحتی ۵ دقیقه‌ای به هر شیوه‌ای که دلشان می‌خواست داشتند و گروه سوم از همان ۵ دقیقه استراحت برخوردار بودند ولی باید یک ویدیوی پیاده‌روی در جنگل‌های بارانی استرالیا را تماشا می‌کردند. نتایج برخی مطالعات پیشین نشان داده است که تماشای مناظر طبیعی می‌تواند همان احساس واقعی بازدید از آنها را در مغز ایجاد کند.
پس از پایان آزمایش داوطلبان در یک نظرسنجی کوتاه شرکت کردند تا محققان دریابند هر استراتژی تا چه میزانی بر عملکرد مغز تاثیر دارد.
با مقایسه نتایج در بین سه گروه، دانش‌آموزانی که تنها ۵ دقیقه استراحت کرده بودند بازیابی تمرکز بالاتری را از خود نشان دادند. گروهی نیز که با تماشای طبیعت استراحت کرده بودند از گروه بدون استراحت بهتر عمل کردند.
در مجموع کسانی که ۵ دقیقه استراحت کرده بودند، نسبت به کسانی که استراحت نداشتند ۵۷ درصد نمرات بالاتری در آزمون کسب کردند.
پاول جینز، متخصص روانشناسی آموزشی در دانشگاه سیدنی استرالیا و از محققان این مطالعه، در این باره می‌گوید: «اگر می‌خواهید کار یا مطالعه‌تان پربازده‌تر باشد باید استراحت‌هایی پنج دقیقه‌ای، بدون اینکه در آن زمان‌ها کاری انجام دهید، برای خودتان در نظر بگیرید. در واقع شما باید برای پنج دقیقه کار متفاوتی انجام دهید. از رایانه یا دستگاه الکترونیکی خود دور شوید، کمی نفس بکشید یا فقط ساکت بنشینید تا مغز خود را از انجام کار استراحت دهید. البته بالا و پایین کردن صفحات شبکه‌‌های اجتماعی استراحت محسوب نمی‌شود.»
وی با بیان اینکه وقفه ۵ دقیقه‌ای در حین کار یک ترفند آسان و قابل دسترسی برای همه است، گفت: «استراحت‌های کوتاه، چه الگوی خاصی را تعقیب نکنند و چه با تماشای ویدیوهای مجازی از طبیعت همراه باشند، ارزش وقت گذاشتن دارند و به دانشجویان کمک می‌کنند تا بهتر تمرکز کنند و موثرتر یاد بگیرند.»
این استراحت‌های کوتاه و منقطع با نام «تکنیک پومودورو» معروف است. در این روش فرد با استفاده از یک تایمر به ازای هر ۲۰ دقیقه فعالیت کاری و فکری، ۵ دقیقه استراحت برای خود درنظر می‌گیرد. این روش می‌تواند در محیط‌های دانشگاهی، محل‌های کار یا حتی در خانه انجام شود.
دکتر جینز با بیان اینکه یافته‌های جدید نخستین شواهد علمی از کارایی چنین روشی است، اضافه کرد: «سایر ترفندها، مانند تنفس عمیق یا یافتن احساس سکون، قرن‌ها قدمت دارند. هر کاری که انتخاب می‌کنید، فقط پنج دقیقه به مغزتان استراحت بدهید و ببینید که چگونه تمرکزتان بهبود می‌یابد.»
نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «Educational and Developmental Psychologist
- نویسنده : قیام خوراسانی
- منبع خبر : یورو نیوز
