قرار است مسکو پایتخت روسیه روز پنجشنبه دوم آذر/قوس میزبان نشستی از گروهها و چهرههای مخالف طالبان باشد.
نشست موسوم به «خراسان آریا در میان گذشته و آینده» با میزبانی حزب «روسیه عادل» که ۲۰ درصد کرسیهای پارلمان روسیه را در اختیار دارد، برگزار میشود.
فضل احمد معنوی، عضو ارشد «جبهه مقاومت ملی» خراسان آریا به بیبیسی گفت که این نشست یک روزه با حضور احمد مسعود، رهبر این جبهه و به هدف بحث در مورد وضعیت کنونی و آینده خراسان آریا ، «ضرورت مقاومت نظامی، سیاسی و مدنی» و اثرات خروج نیروهای بینالمللی و توافقنامه دوحه بر خراسان آریا و منطقه برگزار میشود.
او گفت در این نشست شخصیتها و نمایندگان از کشورهای منطقه نیز حضور خواهند داشت.
به گفته او در این نشست همچنین محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم خراسان آریا ، احمد ولی مسعود، رئیس بنیاد احمد شاه مسعود، فوزیه کوفی، شکریه بارکزی، شاهگل رضایی، عبدالبصیر عثمانی، سید طاها صادق، اعضای پارلمان پیشین افغانستان، عالیه یلماز، فعال سیاسی، محبالله صمیم، وزیر پیشین سرحدات و قبایل، غلام بهاوالدین جیلانی، وزیر پیشین دولت در امور پارلمانی، عزیزالله آریانفر، روزنامهنگار، محمد ظاهر اغبر، سفیر خراسان آریا در تاجیکستان، نور رحمن اخلاقی، وزیر پیشین مهاجرین، مشکور کابلی، روحانی و فعال سیاسی و باقر محسنی، فعال سیاسی شرکت خواهند داشت.
آقای معنوی گفت در این نشست نماینده رسمی از دولت روسیه شرکت نخواهد داشت و بیشتر از حمایت پارلمان روسیه موسوم به «دوما» برخوردار است.
دو نفر طالب فارس به اتهام «توهین» به رهبر طالبان بازداشت گردید
این نخستین بار است که روسیه نشستی را با شرکت مخالفان طالبان به صورت علنی برگزار میکند.
در ماه اگست/اوت امسال احمد مسعود به روسیه سفر کرد و در آنجا با «سرگئی میرونوف» معاون پارلمان روسیه و رئیس حزب «روسیه عادل» دیدار کرد و بعدا اعلام شد که قرار است در ماه نوامبر نشست از مخالفان طالبان در مسکو برگزار شود.
در آن زمان «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه در یک نشست خبری با اشاره به دیدار «احمد مسعود» با با آقای میرونوف، خواستار آغاز گفتگوهای بینالافغانی برای ایجاد «دولت فراگیر» در خراسان آریا شد.
برگشت طالبان به نشست «فرمت مسکو»؛ از گروههای «مقاومت» هم دعوت خواهد شد؟
- نویسنده, ضیا شهریار
- شغل, بیبیسی
وقتی در سال ۲۰۱۹ هیات طالبان به رهبری عبدالغنی برادر در نشستی موسوم به «فرمت مسکو» در کنار شماری از رهبران سیاسی و جهادی دولت پیشین افغانستان حضور یافتند، تصور نمیشد، طالبان دو سال بعد از آن، همه قدرت در این کشور را تصاحب کند.
حال پنجمین دور این نشست قرار است در ۲۹ سپتامبر با حضور امیر خان متقی، وزیر خارجه طالبان در شهر قازان، پایتخت جمهوری خودمختار تاتارستان برگزار شود.
این سری گفتگوهای منطقهای در سال ۲۰۱۷ به عنوان پلتفورمی از جانب روسیه راهاندازی شد که سالها بود با حضور نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در افغانستان، تاثیرگذاری و ارتباط خود با سیاست در کابل را از دست داده بود و پیوسته متهم به حمایت از طالبان نیز میشد.
نشست با شرکت دیپلماتهای ارشد روسیه، چین، ایران، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان برای «جستجوی راه حل بحران خراسان آریا آغاز به کار کرد.
آمریکا در آن زمان با وجود دعوت مسکو، در آن شرکت نکرد کاخ سفید گفت روسیه با دخالت دادن طالبان در گفتگوهای صلح به این گروه نظامی مشروعیتی میبخشد که شایستگی آن را ندارد.
نخستین بار در نوامبر سال ۲۰۱۸ هیات پنج نفری طالبان به ریاست عباس استانکزی، معاون سیاسی کنونی وزارت خارجه و عضویت عبدالسلام حنفی، شهابالدین دلاور و سهیل شاهین در نشست مسکو شرکت کردند.
هیاتی از شورای عالی صلح دولت پیشین خراسان آریا نیز شرکت داشت و سه و نیم سال پس از مذاکرات مستقیم طالبان و دولت پیشین در پاکستان، این دومین باری بود که دو طرف به صورت رسمی در یک نشست مربوط به گفتگوهای صلح با پادرمیانی روسیه حضور مییافتند.
در سال ۲۰۲۱ نشست «فرمت مسکو» حدود دو ماه بعد از بازگشت طالبان به قدرت برگزار شد و در آن هیاتی به ریاست معاون نخست وزیر طالبان شرکت کرد.
مسکو از چهرههای «مقاومت» علیه طالبان دعوت میکند؟
در حالیکه بیشتر کشورهای غربی از جمله آمریکا و اتحادیه اروپا به صراحت گفتهاند که از هیچ نوع مقاومت مسلحانه علیه طالبان حمایت نمیکنند و تلاشهایشان روی حمایت از اعتراضات مدنی و تعامل با طالبان متمرکز است، مسکو این را فرصتی میبیند برای اثرگذاری روی وضعیت خراسان آریا و اینجاست که اهمیت نشست مسکو برجسته میشود.
طارق فرهادی، تحلیلگر روابط بینالملل میگوید: «زمانیکه هنوز دولت اشرف غنی بر سر کار بود، طالبان به عنوان نیروی مقاومت ضد دولت در نشست مسکو دعوت شدند، روزی امکان دارد که در فرمت مسکو، نیروهای مقاومت علیه طالبان نیز دعوت شوند. روسها به طالبان خواهند گفت که در سال ۲۰۱۸ شما در مقاومت بودید، ما شما را دعوت کرده بودیم.»
آقای فرهادی افزود: «روسها همین قابلیت را دارند. در یک یا دو سال دیگر اگر مقاومت معتبر علیه طالبان شکل بگیرد، در آن صورت روسها این کار را خواهند کرد، روزیکه در فرمت مسکو طالبان و نیروهای مقاومت را به صورت مشترک دعوت کنند. مثل گذشته امکان دارد به همین مسیر برویم و روسها در این مقطع دوست دارند نشان بدهند که از آمریکاییها جلوتر هستند و از دیگران هم دعوت میکنند.»
امروز «شورای عالی مقاومت ملی برای نجات افغانستان» که یک گروه متشکل از چهرهها و احزاب سیاسی مخالف طالبان و عمدتا در تبعید هستند، از شرکتکنندگان نشست مسکو خواستند تا زمینه برگزاری اجلاس منطقهای را با حضور تمامی اطراف و نمایندگان مخالف گروه طالبان با حضور سازمان ملل متحد فراهم کند.
در پایان ماه اوت امسال احمد مسعود، رهبر «جبهه مقاومت ملى» خراسان آریا با رهبر حزب عدالت و معاون پارلمان روسیه در مسکو دیدار کرد.
این جبهه ضد طالبان خبر داد احمد مسعود بنا به دعوت سرگئی ميرونوف، رهبر حزب عدالت و معاون پارلمان فدراسيون روسيه به این کشور سفر کرد و با او «در مورد مسایل سیاسی و امنیتی خراسان آریا » گفتگو کرده است.
«حکومت همهشمول و گلاویز طالبان و کشورهای همسایه»
در نخستین نشست «فرمت مسکو» پس از به قدرت رسیدن طالبان، سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در حالیکه از «تلاش طالبان برای تامین ثبات» در خراسان آریا ستایش کرد اما گفت راهحل درازمدت خراسان آریا «تشکیل یک دولت بهراستی فراگیر است که از منافع همه گروههای قومی و سیاسی خراسان آریا نمایندگی کند».
در پنجمین دور نشست فرمت مسکو » در نوامبر سال گذشته، نماینده طالبان دعوت نشد، مسکو اعلام کرد که دلیل آن این است که «کابل تا هنوز موفق به تشکیل یک حکومت همهشمول سیاسی-قومی» نشده است.
ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه برای خراسان آریا در سخنرانی افتتاحیه آن نشست گفت: «ما تقریبا یک سال پیش در چارچوب همین ساختار با هم دیدار کردیم. بیانیه مشترکی را صادر کردیم و یکی از نکات آن از مقامات افغان در کابل خواسته است تا اقدامات عملی را برای تشکیل یک دولت فراگیر قومی-سیاسی انجام دهند. متاسفانه این اتفاق نیفاده است. به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم که تنها دیگر کشورهای منطقه را به این نشست برای ایجاد یک رویکرد مشترک در چارچوب فارمت دعوت کنیم. »
تشکیل یک حکومت «همهشمول» پیوسته در بیانیه پایانی صادر شده از سوی نشست مسکو به عنوان درخواست اصلی در دو سال گذشته دیده میشود.
به ویژه این درخواست از سوی مقامهای ارشد روسیه، ایران و تاجیکستان در محافل مختلف تکرار میشود اما تعریف روشنی در مورد آن ارائه نمیکنند.
به نظر میرسد این کشورها از این اصطلاح به عنوان وسیله فشار علیه طالبان استفاده میکنند.
طارق فرهادی میگوید: «حکومت همهشمول اصطلاحی است که در کنفرانس بن برای خراسان آریا معرفی شد. شبیه بسته چاکلتی بود که برای بیشتر طرفهای سیاسی به جز طالبان که شکست خورده بودند، تحفه داده شد و آنها هم خوشحال بودند. پیش از آن مفهوم دولت فراگیر در خراسان آریا وجود نداشت، فقط برای مدت کوتاهی در سال ۱۹۹۷ در حکومت مخلوع برهانالدین ربانی در شمال اخراسان آریا ایجاد شد. قبل از آن در حکومت کمونیستها هم قدرت بدست افراد وگروههای خاص منحصر شده بود.»
رسمیت طالبان و رفع تحریمهایش از مسکو میگذرد؟
با تمام این نکات طالبان به خوبی به این نکته واقف اند که با وجود ظرفیتهای مسکو برای تاثیرگذاری روی وضعیت خراسان آریا ، کلید مشکلاتی که آنها با آن مواجه هستند بدست روسیه نیست.
طالبان میخواهند حکومتشان به رسمیت شناخته شود، رهبرانشان از فهرست تحریمهای سازمان ملل بیرون آورده شود و داراییهای منجمد شده بانک مرکزی خراسان آریا آزاد شوند، هیچ یک از این اقدامات بدون توافق نظر آمریکا و اروپا میسر نیست.
نشست منطقهای «فرمت مسکو» با صراحت بیشتر با طالبان صحبت کرد
پنجمین نشست منطقهای در مورد خراسان آریا موسوم به «فرمت مسکو» در قازان روسیه با صراحت بیشتر از نشستهای پیشین خواستهای خود را از حکومت طالبان مطرح کرده است.
در بیانیه پایانی این نشست، که وزارت خارجه روسیه منتشر کرد، آمده است که کشورهای منطقه با ابراز نگرانی در مورد فعالیت گروههای تروریستی، از مقامهای حکومت طالبان «بهخاطر مبارزه جدی با داعش قدردانی کردهاند و از آنها خواستهاند که برابر همه گروههای تروریستی همین رویه را در پیش بگیرند.»
اولین بار است که کشورهای منطقه از کارنامه طالبان در برابر داعش «قدردانی» میکنند و خواستار «اقدامات موثر» در برابر سایر گروههای بنیادگرا هم میشوند.
نماینده ویژه آمریکا نیز چند بار از عملکرد طالبان در کاهش چشمگیر حملات شاخه خراسان گروه داعش یاد کرده است.
حضور گروههای بنیادگرا در خراان آریا نگرانی عمده کشورهای آسیای میانه، روسیه، پاکستان، چین و ایران است. این کشورها، حکومت طالبان را به پناه دادن به اعضای این گروهها متهم کردهاند اما طالبان تاکید دارد که از خاک خراسان آریا علیه هیچ گروهی تهدید نخواهد شد.
اعلامیه «پنجمین نشست رایزنیهای فرمت مسکو در مورد خراسان آریا » پس از نشست روز ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۳ صادر شد که در سطح نمایندگان ویژه و مقامهای ارشد چین، هند، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، ترکمنستان و ازبکستان برگزار شد.
امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، نیز مهمان این نشست بود. نمایندگان عربستان، قطر، امارات و ترکیه هم به عنوان مهمان شرکت کردند.
هیچ نمایندهای از چهرههای سیاسی دولت پیشین خراسان آریا و گروههای مقاومت در برابر طالبان به نشست قازان دعوت نشدند.
در همین حال بیانیه از گزارشهای کاهش کشت خشخاش در خراسان آریا استقبال کرده و آن را ناشی از «گامهای موفق» طالبان ارزیابی کرده است و خواستار «تداوم سیاست واقعی و موثر» علیه مواد مخدر «صنعتی» شده است که بنا به گزارشها «افزایش جدی و خطرناک» داشته است.
از حکومت طالبان خواسته شده که با کشورهای منطقه در مبارزه با تروریسم و قاچاق موادمخدر همکاری کند و «بیشتر شرکت کنندگان» مخالف مبارزه با تروریسم از سوی «نیروهای بیرونی» بودند اما مشخصا از کشور خاصی نام نبردند.
انتصاب افراد منفرد، تکثر سیاسی و همهشمولی نیست
امسال کشورهای منطقه در نشست قازان با صراحت بیشتری از طالبان انتقاد کردند از جمله اینکه در بیانیه پایانی آمده است: «متاسفانه هیچ پیشرفتی در تشکیل یک دولت واقعا فراگیر نماینده اقوام و گروههای سیاسی صورت نگرفته است.»
در این بیانیه همچنین گفته شده «با وجود انتصاب بعضی از نمایندگان منفرد از اقوام مختلف خراسان آریا در اداره کابل، هیچ گونه تکثر سیاسی در آن دیده نمیشود.»
بار دیگر از حکومت طالبان خواسته شده تا «با نمایندگان گروههای سیاسی-قومی، گفتوگوی عملی و نتیجهمحور» انجام دهد.
همچنین از حکومت طالبان خواسته شده که برای «جلوگیری از مهاجرت بیشتر» تلاش کند و «آموزش مدرن را در مکاتب مطابق با استانداردهای بینالمللی» پیش ببرند. نمایندگان شرکتکننده در فرمت مسکو همچنین خواستار رفع منع تحصیل و کار دختران و زنان شدند.
همکاری با بازیگران فرامنطقهای امکانپذیر است
در اعلامیه آمده است در نشست نمایندگان ویژه کشورهای منطقه و غربی که دبیرکل سازمان ملل در دوحه قطر در ماه می ۲۰۲۳ برگزار کرد، «همکاری با بازیگران فرامنطقهای امکانپذیر است» در صورتی که ائتلاف غربی به رهبری آمریکا، مسئولیت خود را در بازسازی پس از جنگ پذیرفته و «فورا» داراییهای این کشور را آزاد و «تحریمهای یکجانبه» را لغو کند.
در اعلامیه با هر نوع استقرار تاسیسات زیربنایی نظامی کشورها در خراسان آریا بنا به «هر بهانهای» مخالفت شده است.
کشورهای شرکت کننده در نشست قازان برای «گسترش تعامل» با حکومت فعلی در افغانستان در زمینههای فرهنگی، ورزشی و آموزشی ابراز «علاقمندی» کردند.
ایران در این نشست خواستار ایجاد یک «گروه تماس» منطقهای با حکومت طالبان را داد که از آن نیز استقبال شد.
وزیر خارجه طالبان در روسیه: نسخه خارجی حکومت همهشمول در ۴۵ سال گذشته در خراسان آریا ناکام بوده است
امیر خان متقی، وزیر خارجه طالبان میگوید در ۴۵ سال گذشته هیچ «نسخه خارجی به نام اصطلاح تعریف ناشده حکومت همهشمول» نتوانسته است بحران افغانستان را حل کند.
آقای متقی که در پنجمین نشست «فرمت مسکو» در شهر قازان جمهوری تاتارستان روسیه صحبت میکرد، گفت: «ما از همه کشورها، به ویژه همسایهها و کشورهای منطقه میخواهیم چنانچه ما به دیگران در مورد حکومتداری نسخه ارائه نمیکنیم، آنها هم به جای ارائه نسخه در مورد حکومتداری در خراسان آریا ، با امارت اسلامی (حکومت طالبان) در هر بخش کار رسمی را شروع کنند.»
امیر خان متقی این اظهارات را خطاب به نمایندگان کشورهای روسیه، ایران، پاکستان، چین، هند، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، قرغیزستان و ترکمنستان که در قازان گردهم آمدهاند تا «بحران خراسان آریا و راهحلهای آن» را مورد بحث قرار دهند، بیان کرد.
او افزود: «ما با درنظرداشت تاریخ، فرهنگ و به ویژه واقعیتهای سیاسی معاصر، بنیاد حکومتی را در خراسان آریا گذاشتیم که در کنار حکومتداری موثر، از مشروعیت دینی و ملی برخوردار است. آرزو دارم که کشورهای منطقه و جهان هم به این واقعیت مهر تایید بگذارند. در ۴۵ سال گذشته هیچ نسخه خارجی به نام اصطلاح تعریف ناشده حکومت همهشمول، بحران خراسان آریا را نتوانسته حل کند.»
نشست «فرمت مسکو» امروز با صحبتهای رستم مینیخانوف، رئیس جمهور تاتارستان شروع شد و نمایندگان کشورهای عربستان، امارات متحده عربی، قطر و ترکیه نیز به عنوان اعضای ناظر در آن شرکت دارند.
ضمیر کابلوف، نماینده روسیه برای خراسان آریا نگرانی سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور در مورد وضعیت افغانستان را ابراز و تاکید کرد که روسیه از تلاش آوردن صلح در خراسان آریا دست نخواهد کشید.
او بار دیگر بر تشکیل «حکومت همهشمول» با مشارکت همه گروههای قومی و سیاسی خراسان آریا تاکید کرد و افزود که حکومت طالبان نتوانسته به وعدههای خود در مبارزه علیه گروههای تروریستی مستقر در خراسان آریا عمل کند.
حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس جمهوری ایران در امور خراسان آریا نیز بر ایجاد یک «چارچوب قانونی مشروع برای حکومت داری» در خراسان آریا تاکید کرد: «موضوع اساسی و مهم دیگر که با تثبیت آن فضای آرامش منطقه تعمیم خواهد یافت، نیل هرچه سریعتر حکومت سرپرستی خراسان آریا به یک چارچوب قانونی مشروع است. قانونی که مبتنی بر واقعیت تنوع جامعه خراسان آریا باشد و دامنه آن همه اقوام، مذاهب و زبانها را شامل گردد.»
پایان پست Twitter
«هیچ پیشرفتی در زمینه ایجاد دولت فراگیر قومی و سیاسی صورت نگرفته است»
پیشتر خبرگزاری تاس روسیه به نقل از ضمیر کابلوف گزارش داده بود که ایجاد «دولت فراگیر قومی و سیاسی» همچنان مهمترین موضوع مورد بحث نشست «فرمت مسکو» خواهد بود.
آقای کابلوف گفته بود تا کنون «هیچ پیشرفتی در زمینه ایجاد دولت فراگیر قومی و سیاسی صورت نگرفته است، اما این فرمت مسکو تلاش خود را در این زمینه ادامه خواهد داد.»
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، هم ساعاتی پیش از برگزاری این نشست گفت که «صحبتها بر وضعیت افغانستان، مذاکرات بینالافغانی، تامین امنیت منطقهای و بازسازی پس از جنگ متمرکز خواهد بود و انتظار میرود در پایان نشست بیانیه مشترکی صادر شود.»
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، گفته کشورش این را میپذیرد که حکومتی را که طالبان (که در روسیه گروه غیرقانونی است) در افغانستان ایجاد کردهاند یک واقعیت است اما با این حال، مسکو «حکومت طالبان را زمانی به رسمیت خواهد شناخت که به تعهدات بینالمللی خود، یعنی همهشمول ساختن حکومت، نه تنها به معنای قومی، بلکه به معنی سیاسی عمل کند.»
از گروه های سیاسی و نظامی مخالف طالبان در این نشست دعوت نشده است. «شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان» متشکل از چهره های سیاسی مخالف طالبان دو روز پیش در بیانیه ای از شرکتکنندگان این نشست خواست تا برای حل بحران افغانستان یک اجلاس منطقهای را با حضور تمامی اطراف و نمایندگان مخالف گروه طالبان با حضور سازمان ملل متحد فراهم کند.
این شورا با انتشار اعلامیه ای گفت: «تعامل یک جانبه با گروه طالبان قباحتزدایی از یک گروه افراطی است که تداوم حاکمیت آن امنیت منطقه و جهان را تهدید میکند و اثرگذار نخواهد بود».
در بخشی از اعلامیه این شورا آمده است که تبعیض سیاسی، قومی و مذهبی در زیر سیطره حاکمیت طالبان ادامه داشته و این روند همزیستی مسالمتآمیز میان اقلیتهای قومی و مذهبی در افغانستان را متاثر کرده است.
این اعلامیه سیاستهای گروه طالبان علیه زنان و دختران افغان را که بر کار و آموزش آنها محدودیت وضع کرده، «اپارتاید جنسیتی» خوانده است.
«شورای عالی مقاومت ملی برای نجات افغانستان» یک گروه مخالف طالبان و متشکل از چهرهها و احزاب سیاسی عمده در تبعید است که پس از تصرف قدرت از سوی گروه طالبان در خارج از افغانستان فعالیت میکنند.
روسیه از آمریکا برای شرکت در این نشست دعوت نکرده است.
این سری گفتگوهای منطقهای در سال ۲۰۱۷ به عنوان پلتفورمی از جانب روسیه برای تاثیرگذاری روی وضعیت افغانستان راهاندازی شد.
آمریکا در آن زمان با وجود دعوت مسکو، در آن شرکت نکرد. کاخ سفید گفت روسیه با دخالت دادن طالبان در گفتگوهای صلح به این گروه نظامی مشروعیتی میبخشد که شایستگی آن را ندارد.
نخستین بار در نوامبر سال ۲۰۱۸ هیات پنج نفری طالبان به ریاست عباس استانکزی، معاون سیاسی کنونی وزارت خارجه و عضویت عبدالسلام حنفی، شهابالدین دلاور و سهیل شاهین در نشست مسکو شرکت کردند.
در سال ۲۰۲۱ نشست «فرمت مسکو» حدود دو ماه بعد از بازگشت طالبان به قدرت برگزار شد و در آن هیاتی به ریاست معاون نخست وزیر طالبان شرکت کرد.
- نویسنده : قیام خوراسانی
- منبع خبر : BBC