در شاهنامه سی‌وسه بار از نوروز و باز چند بار دیگر به گونه «سر سال نو» و «ماه فروردین» که مراد همانا نوروز است، ذکر رفته است.
فلسفه پدیدآیی این جشن در شاهنامه ضمن بر تخت‌نشینی جمشید آمده است.
چو خورشید تابان میان هوا
نشسته بر او شاه فرمان‌روا[۱]
جهان انجمن شد برِ تخت او
شگفتی فرو ماند از بخت او
به جمشید بر گوهر افشاندند
مر آن روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمز فرودین
برآسوده از رنج روی زمین
بزرگان به شاهی بیاراستند
می و رود و رامشگران خواستند
چنین جشن فرخ از آن روزگار
به ما ماند از آن خسروان یادگار
(پادشاهی جمشید)
هرچند در شاهنامه، جمشید چهارمین پادشاه ایران است؛ اما در وداها نام این شاه به گونه «یمه» (یما) و نخستین فرمان‌روا یاد شده است. پس نوروز، روز آغاز تشکیل حکومت‌داری، تمدن و تاریخ ابتدایی و اسطوره‌ای سرزمین ما و بنابراین، بزرگترین جشن این ملت است.
نوشیروان به خواب دیده بود که صد هزار از تازیان با هیونان مست و مهارگسسته از اروندرود می‌گذرند و همه ایران را ویران می‌کنند. آتش در آتشکده‌ها خاموش و جشن‌های نوروز و سده متروک می‌شوند:
هم آتش بمُردی به آتشکده
شدی تیره نوروز و جشن سده
(فردوسی، ۱۹۷۱: ۳۴۱)
این خواب را پس از سال‌های دراز، یزدگرد، شاه نگون‌بخت ساسانی برای عمال طوس نوشت. اعراب آمدند، مداین را مدینه برافگند، آتشکده‌ها خاموش و همه جشن‌های زرتشتیان فراموش شدند، مگر نوروز که تا روزگار ما ادامه یافت. چون این جشن پشتوانه طبیعی دارد. فصل زنده‌گی و رویش دوباره است. زمستان، سرما و سختی به پایان می‌رسد و بهار نوآیین آغاز میشود؛ این آغاز، هرسال تجدید میشود. چون از دیدگاه گذشته‌گان ما، آغاز تاریخ بشر است. این حادثه بزرگ در ذهن ناخودآگاه مردم ثبت شده است و باز این مردم‌اند که آن را با هر سختی‌ای حفظ می‌کنند. نوروز با دین و آیین مردم سازگاری پیدا کرد و حالا برگزاری آن جزئی از وجایب مذهبی مردم محسوب میشود. تا باد چنین بادا!
از شاهنامه برمی‌آید که آریاییان جشن‌های خود را در آتشکده‌ها و مکان‌های دینی خویش برگزار می‌کرده‌اند. در آتشکده‌ها ایوان‌های ویژه‌ای برای برگزاری جشن‌های مشخص داشتند، هر جشن را در تالار ویژه خودش برگزار می‌کردند.
چو شد ساخته جای آتشکده
همان جای نوروز و جشن سده
(بازگشتن بهرام گور به ایران)
یا:
نهاد اندر آن مرز آتشکده
بزرگی به نوروز و جشن سده
(بازگشتن قباد از هیتال)
هرمزد هنگامی که خبر پیروزی بهرام چوبینه را بر ساوه شاه شنید، برای مردم خلعت داد. رباط‌ها را آباد و آتشکده‌ها و جایگاه نوروز و جشن سده را نیز مرمت کرد:
بیاورد زان پس صدوسی هزار
ز گنجی که بود از پدر یادگار
سه‌یک زان نخستین به درویش داد
پرستنده‌گان را درم بیش داد
سه‌یک دیگر از بهر آتشکده
همان بهر نوروز و جشن سده
فرستاد تا هیربد را دهند
که در پیش آتشکده بر نهند
سیم بهره جایی که ویران بود
رباطی که اندر بیابان بود
کند یکسر آباد جوینده مرد
نباشد به راه اندرون بیم و درد
(فردوسی، ۱۹۷۰: ۳۷۵)
در نوروز، آتشکده‌ها و ایوان‌های مربوط به آن را با تکه‌های ابریشمین می‌آراستند و مُشک در آتش می‌افشاندند تا فضا را معطر گردانند:
به دیبا بیاراست آتشکده
هم ایوان نوروز و جشن سده
(زادن اورمزد شاپور از دختر مهرک)
یا:
برفتند یکسر به آتشکده
به ایوان نوروز و جشن سده
همه مُشک بر آتش افشاندند
به بهرام بر آفرین خواندند
ولی ایوان‌های دیگر هم برای برگزاری این جشن می‌ساخته‌اند. خسرو پرویز ایوان مداین را برای برگزاری جشن نوروز عمارت کرد:
همی کرد هرکس به ایوان نگاه
به نوروز رفتی بدان جایگاه
(فردوسی، ۱۹۷۱: ۲۳۳)
در سرگذشت خسرو پرویز می‌خوانیم؛ خسرو تخت طاقدیس را پس از سده‌ها که ویران و فراموش شده بود، عمارت کرده، نخستین بار جشن نوروز را در آن برگزار کرد. هنگامی که کار طاقدیس آغاز شده بود، بافنده‌ای در چین، برابر با آن، فرش بزرگی را آماده میکرد. گفته شده است که این فرش زربفت، پنجاه‌وهفت در پنجاه‌وهفت ذراع پهنا داشت. نقش آسمان با ستاره‌گان، نقشه هر هفت کشور با تصاویر چهل‌وهشت پادشاه در آن، در مدت هفت سال بافته شده بود. در نوروزی که طاقدیس را افتتاح می‌کردند، این فرش از جانب همان بافنده چینی برای خسرو اهدا شد:
سر سال نو هرمز فرودین
بیامد بر شاه ایران‌زمین
ببرد آن یکی فرش نزدیک شاه
گرانمایه‌گان برگرفتند راه
و در همان نوروز، این فرش را بر طاقدیس گستردند:
بگسترد نوروز آن جامه را
ز شادی جدا کرد خودکامه را
و روی آن، مجلس نوروز را برگزار کردند. ساز و سرود برپا داشتند و بر فرش گوهر افشاندند:
بر آن جامه بر مجلس آراستند
نوازنده رود و می خواستند
همی آفرین خواند سرکش به رود
شهنشاه را داد چندی درود
بزرگان بر او گوهر افشاندند
که فرش بزرگش همی‌خواندند
(فردوسی، ۱۹۷۱: ۲۲۵)
شاید این همان فرش بزرگی بود که در سقوط مداین به وسیله اعراب به عنوان غنیمت، به مدینه فرستاده شد و در آن‌جا آن را پارچه‌پارچه کرده، میان مجاهدان تقسیمش کردند.
باز همین خسرو پرویز در باغی که ساخته بود، نوروز را دو هفته جشن گرفت. در همین باغ بود که باربد، خود را معرفی و هنرش را عرضه کرد:
بدان باغ رفتی به نوروز شاه
دو هفته ببودی بدان جشن‌گاه
(فردوسی، همان: ۲۲۷)
حالا که درباره جشن نوروز در عهد خسرو پرویز گفتیم، یک مورد دیگر را نیز درباره او تذکر می‌دهیم و آن این‌که خسرو در نوروزها بر تخت می‌نشست. شاید هر سال بر تخت‌نشینی خویش را تجدید میکرد. به گمان اغلب که این تخت‌نشینی را به فال نیک می‌گرفت و سنت گذشته‌گان را پاس می‌داشت:
به نوروز چون برنشستی به تخت
به نزدیک او موبد نیک‌بخت
بعد زندانیان را در این روز رها میکرد و برای نیازمندان حاجت می‌داد. او برای کارداران خویش گفته بود:
ز تخت کیان دورتر بنگرید
هرآن کس که کهتر بود بشمرید
و زان پس گنه‌کار و گر بی‌گناه
نماند کسی نیز در بند شاه
به ارزانیان جامه‌ها داد نیز
ز دیبا و دینار و هرگونه چیز
هرآن کس که درویش بودی به شهر
که او را نبودی ز نوروز بهر
به درگاه ایوانش بنشاندند
درم‌های گنجی بر افشاندند
در شاهنامه آمده است، هنگامی که یزدگرد بر پسرش بهرام خشم گرفت و او را از منزل، ممنوع‌الخروج اعلام کرد، او تنها در مهرگان و نوروز و به میمنت این جشن‌ها توانست از خانه بیرون شود:
بدو خانه زندان کن و باز گرد
نزیبد بر او گاه ننگ و نبرد
به ایوان همی بود خسته جگر
ندید اندر آن سال روی پدر
مگر مهر و نوروز و جشن سده
که او پیش رفتی میان رده
(فردوسی، ۱۹۶۷: ۲۸۰)
نوروز در نزد آریاییان تقدس داشت. آنها به نوروز سوگند یاد می‌کردند. هنگامی که خسرو را از قدرت خلع و کور کردند، باربد در شیون او گفت:
به یزدان و نام تو ای شهریار
به نوروز و مهر و به خرم بهار
که گر دست من زین سپس نیز رود
بساید، مبادا به من بر درود
(شیون باربد بر خسرو)
و نوروز را به عزیزان و بزرگان خویش مبارک‌باد می‌گفتند:
بدین شاه، نوروز فرخنده باد
دل بدسگالان او کنده باد
(آمدن کاووس و خسرو نزد هوم)
نوشیروان به کارداران خویش نوشته بود که اگر در نوروز، باران نبارید و خشک‌سالی آمد، از مردم باژ نگیرند. در بیت زیر مراد از نوروز، سر سال و فصل بهار خواهد بود:
همان گر نبارد به نوروز نم
ز خشکی شود دشت خرم دژم
مخواهید باژ اندر آن بوم و رُست
که ابر بهاران به باران نشست
(نامه نوشیروان به کاردارانش)
و در این روز مردم را خلعت می‌دادند:
برو بوم او یکسر او را بُدی
سر سال نو خلعتی بستدی
(رفتن بزانوش پیش شاپور)
یا:
چو بودی سر سال نو فرودین
که رخشان شدی در دل از هور دین
نهادی یکی گنج خسرو نهان
که نشناختی کهتری در جهان
(بخش کردن خسرو پادشاهی خود را)
یا:
ببخشید چندی به آتشکده
چه برجای نوروز و جشن سده
جشن نوروز بنا بر شاهنامه هرچه باشکوه‌تر برگزار می‌شده است. نوروز در حقیقت جشن شادکامی‌ها و شادخواری‌های مردم بود. بازی‌هایی از هر نوع و از جمله اسب‌دوانی صورت می‌گرفت:
درباره بهرام آن‌جا که او می‌خواهد اسبی بگزیند، آمده است:
من اسپ آن گزینم که اندر نشیب
بتازم نبینم عنان از رکیب
چو با تک چنان پایدارش کنم
به نوروز با باد یارش کنم
(فردوسی، ۱۹۶۷: ۲۷۱)
هرگاه برای کسی آرزوی سعادت می‌داشتند، استدعا می‌کرند که همه روزگارش مانند نوروز باشند:
همه ساله بخت تو پیروز باد
همه روزگار تو نوروز باد
(فراخواندن کیخسرو طوس را)
نوروز، روز پیروزی است. پیروزی نو بر کهنه و پیروزی حق بر باطل:
که خسرو به هر کار پیروز باد
همه روزگارش چو نوروز باد
(آوردن گیو گرکین را نزد خسرو)
ابا فر و با برز و پیروز باد
همه روزگارانش نوروز باد
(نامه نوشتن خسرو به قیصر)
یا:
که پیروزگر شاه پیروز باد
همه روزگارانش نوروز باد
کسی که شکست نصیبش شده، دیگر نوروز که نماد پیروزی است، بر او ظاهر نمی‌شود:
گرایدونک گویی که پیروز نیست
از آن پس ورا نیز نوروز نیست
(پاسخ نامه‌ی خسرو از قیصر)
نوروز، روشن‌ترین روز سال انگاشته می‌شد. خورشید در این روز بهتر از همه روزها می‌درخشید. گفتیم که جمشید در نوروزی تاج‌گذاری کرد. چون جمشید تاج بر سر گذاشت و اشعه خورشید بر آن بتافت، جهان از آن روشنایی گرفت. درباره روشنایی نوروز و ماه فروردین گواهی بسیار در شاهنامه هست:
دلم بر همه کار پیروز کرد
که بر من شب تیره نوروز کرد
(داستان بیژن و منیژه)
همه ساله بخت تو پیروز باد
شبان سیه بر تو نوروز باد
(رسیدن رستم و اسفندیار به یکدیگر)
وزین رو فریبرز بر میسره
چو خورشید تابان ز برج بره
(جنگ هماون)
و در جای دیگر:
سپاهی گزین کرد بر میسره
چو خورشید تابان ز برج بره
(آراستن کیخسرو سپاه خود را)
در نوروز مردم شهر و خانه خود را می‌آراستند:
به چندین فروغ و به چندین چراغ
بیاراسته چون به نوروز باغ
ظاهراً کیخسرو در یک نوروز زاده شد. در شاهنامه در این باره آمده است:
که روز نوآیین و جشن نو است
شب سور آزاده کیخسرو است
(زادن کیخسرو)
و عصر او را روزگار نو دانسته‌اند:
بسازید کامروز روز نو است
زمین سربه‌سر گنج کیخسرو است
(لشکر آراستن کیخسرو)
یا:
بدو گفت: روز نو و گاه نو
چو گفتارهای نو و شاه نو
نه کس چون تو اندر جهان شاه دید
نه این داستان گوش هرکس شنید
(بازآمدن کیخسرو نزد نیا)
بهرام گور پادشاه نام‌آور ساسانی نیز در یک نوروز چشم به جهان گشوده است. پدر او، یزدگرد، در هفت سال نخست سلطنتش فرزندی نداشته است:
ز شاهیش بگذشت چون هفت سال
همه موبدان زو به رنج و وبال
سر سال هشتم مه فرودین
که پیدا کند در جهان هور دین
یکی کودک آمدش هرمزد روز
به نیک‌اختر و فال گیتی فروز
هم آن‌گه پدر کرد بهرام نام
از آن کودک خرد شد شادکام
(فردوسی، ۱۹۶۷: ۲۶۶)
همین یزدگرد سکه‌ای ضرب زده بود که در یک روی آن نام خداوند و در روی دیگرش تمثال شاه با آفتاب و ماه و نشانه‌هایی از نوروز و مهرگان بود:
به یک روی بر نام یزدان پاک
کزویست امید و زو ترس و باک
دگر پیکرش افسر و چهر ماه
زمین بارور گشته از مهرماه
به نوروز و مهر آن هم آراستست
دو جشن بزرگ است و با خواستست
(فردوسی، ۱۹۷۱: ۳۴۶)
فردوسی از نوروز، برج بره و سال نو توصیف‌های زیبایی دارد:
چو آمد به برج بره آفتاب
جهان گشت با فر و آیین و آب
بتابید از آن‌سان ز برج بره
که گیتی جوان گشت از آن یکسره
(پادشاهی کیومرث)
زمین در این فصل آراسته میشود:
چو خورشید سر زد ز برج بره
بیاراست روی زمین یکسره
و روی زمین از گل مانند یاقوت سرخ میشود:
چو یاقوت شد روی برج بره
بخندید روی زمین یکسره
ما هم برای ملت زجرکشیده خویش و همه آنانی که این جشن بزرگ را گرامی می‌دارند، دعا می‌کنیم که:
همه‌ساله بخت تو پیروز باد
همه روزگار تو نوروز باد
منابع و مأخذ
۱- فردوسی، ابوالقاسم. (۱۹۷۱). شاهنامه، جلد ۹، به اهتمام آ. برتلس، زیر نظر ع. نوشین، مسکو: اداره انتشارات دانش.
۲- ـــــــــــــــــــ (۱۹۷۰). شاهنامه، جلد ۸، به اهتمام رستم علی یف، زیر نظر ع. آذر، مسکو: اداره انتشارات دانش.
۳- ـــــــــــــــــــ (۱۹۶۷). شاهنامه، جلد ۷، به اهتمام م. ن. عثمانف، زیر نظر ع. نوشین، مسکو: اداره انتشارات دانش.
[۱]. همه موارد شعری از شاهنامه چاپ مسکو برگزیده شده‌اند.
کتاب نفیس شاهنامه فردوسی استاد شکیباk004jw
۲,۰۰۰,۰۰۰ تومان
جشن نوروز در تاجیکستان
مراسم عید نوروز امسال در شهرهای مختلف تاجیکستان به ویژه شهر دوشنبه، پایتخت این کشور با حضور گسترده مردم و با اجرای برنامه های مختلف فرهنگی، هنری و ورزشی برگزار شد.
استانبول/ شریف‌جان مکرم/ خبرگزاری آناتولی
مراسم نوروز امسال در تاجیکستان در شهرهای مختلف این کشور با حضور گسترده مردم و با شادی و سرور و اجرای برنامه های مختلف فرهنگی، هنری و ورزشی تجلیل شد.
در همین راستا، در شهر های مختلف این کشور آزمون بهترین دسترخوان نوروزی هفت سین، جشنواره بازی های بومی و محلی و کنفرانس و همایش های علمی و هنری در باره نوروز برگزار شد.
به مناسبت فرارسیدن نوروز به عنوان آغاز فصل بهار در شهر حصار این کشور 130 هزار اصله گل کاشته و مسابقه کهن و دیرینه بزکشی برگزار شد.
تاجیکستان یکی از کشورهای است که برای جشن نوروز اهمیت زیادی قائل بوده و مردم این کشور نوروز را جشنی ملی و جهانی و نقش آن را در همبستگی و صلح و دوستی میان مردمان جهان موثر می دانند. مردم این کشور از نوروز به عنوان رمز دوستی و زنده شدن کل موجودات یاد می‌کنند. در این ایام دید و بازدید از اقوام و بزرگان صورت می گیرد.
گفتنی است در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 2010 نوروز به عنوان جشنی بین المللی و همچنین بهترین راهکار برای گفت‌وگوی تمدن ها شناخته شد.
جشن نوروز در آذربایجان
عید نوروز در جمهوری آذربایجان با شکوه برگزار شد.
باکو/خبرگزاری آناتولی
عید نوروز که از مهم‌ترین اعیاد جهان ترک و نماد آغاز فصل بهار است در آذربایجان جشن گرفته شد.
مردم باکو در منطقه تاریخی ایچری‌شهیر گرد هم آمده و این عید را جشن گرفتند.
گروه‌های مختلف موسیقی برنامه اجرا کرده و غذاهای محلی، لباس و صنایع دستی در غرفه‌های مستقر به نمایش گذاشته شد.
اشعار کودکانه نوروز + چند شعر زیبای به زبان کودکانه برای سال نو
کودکان با بهار انس می گیرند. در این بهار مدرسه های به تعطیلات می روند و کوچکترها از بزرگترها عیدی می گیرند. بعد از آن نیز سفرهای نوروزی آغاز می شود. به همین دلیل عید نوروز برای بچه ها خاص است و ما نیز در این بخش مجموعه اشعار کودکانه بسیار زیبا در مورد عید نوروز، سال جدید و سرسبزی بهار را آماده کرده ایم و امیدواری از این مجموعه شعر به زبان کودکانه لذت ببرید.
شعر کودکانه نوروز و سال نو
سبزی بیار سیر بیار
سیب و سماق گیر بیارسنجد و سرکه پیدا کن
در وسط سفره گذاروقتی که گوید آن عمو
آی سمنو آی سمنوصداش بزن بیاد جلو
کاسه بده بخر از اوماهی و آرد و آب و شیر
سبزه و گل نون و پنیرشمع و گلاب خوب بیار
هر چه که لازمه بیارسفره بینداز به زمین
تمام چیز هفت سینظرف به ظرف پیش هم
درست و پاکیزه بچینتا به خوشی سال دگر
به شادی و بیدردسرآسوده زندگی کنی
از غم و غصه بیخبرسرودهی عباس یمینی‌شریف
کودک من، بهارمن
مایه‌ی افتخار من،
عیدت مبارک
کودک مهربان من،
بلبل خوش‌زبان من،
عیدت مبارک
ای گل خوب‌روی من،
طوطی قصه‌گوی من،
عیدت مبارک
کودک من، امید من،
بخت خوش سفید من،
عیدت مبارکسرودهی محمود کیانوش
بر شاخه شکوفه
خوش چشم باز کرده،
گنجشک در کنارش
آواز ساز کرده:
فصل بهار این است
او دایه‌ی زمین است
خورشید رنگ و بویی
دیگر به باغ داده،
از گل به دست شاخه
صد چلچراغ داده:
فصل بهار این است،
او دایه‌ی زمین است.
تا آن هوای وحشی
آرام و نرم گشته،
قلب زمین دوباره
پر شور و گرم گشته:
فصل بهار این است،
او دایه‌ی زمین است.
آورده از سر کوه
باد ابر و ابر باران،
داده عجب صفایی
باران به کشتزاران
فصل بهار این است،
او دایه‌ی زمین است.
خاموشی و سیاهی
از خاک و آب رفته؛آواز و روشنایی
تا آفتاب رفته:
فصل بهار این است،
او دایه‌ی زمین است.سروده‌ی محمود کیانوش
بهار و عید نوروز
کلاغه روی دیوار
صدا میکرد قار و قار
می گفت خبر خبردار
اومده فصل بهار
هوا شده پاک پاک
سبزه در اومد از خاک
برفها دیگه آب شدن
چشمه ها پر آب شدن
بهار و عید نوروز
آمده اند از امروز
با سبدای پرگل
با لاله و با سنبل
در این بهار زیبا
دنیا شده با صفا
نوروز در ترکمنستان
برگزاری جشن نوروز در 31 کشور جهان
-
Pars today
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران با اعزام گروه‌های فرهنگی و هنری، جشنواره نوروزی را در 31 کشور جهان برگزار می‌کند.
به گزارش رادیو تاجیکی صدای خراسان به نقل از ایرنا، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران اعلام کرد: اداره کل امور فرهنگی ایرانیان خارج از کشور وابسته به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران جشنواره نوروزی سال 1396 هجری شمسی را با اعزام گروه‌های فرهنگی و هنری در کشورهای مختلف برگزار می کند.
این سازمان در سال 1396 با اعزام 28 گروه موسیقی، طنز و فرهنگی و هنری به 31 کشور از جمله سوئد، دانمارک، فنلاند، نروژ، بوسنی، آفریقای جنوبی، فیلیپین، قزاقستان، تایلند، جمهوری آذربایجان، هند، ترکیه، روسیه جشنواره نوروزی را برگزار می کند.
اول فروردین برابر با 20 مارس ، جشن های نوروز در کشورهای ایران، تاجیکستان،خراسان آریا ، ترکمنستان، عراق، جمهوری آذربایجان و ترکیه آغاز می شود.
نوروز آغاز سال هجری خورشیدی ایرانی برابر با اول فروردین ماه، جشن آغاز سال نوی ایرانی و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران ایران باستان است.
تصاویر جشن نورو. در سنندج پایتخت نوروز ایران ت
جشن نوروز سنندج با حضور علی اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی و مسئولین استانی با حضور ۲۰ هزار نفری مردم سنندج در استادیوم ۲۲گولان برگزار شد.
جشن های عید نوروز پس از دو سال دوباره در عراق برگزار می شود
شفقنا- کردهای عراق که به دلیل شیوع کرونا از برگزاری جشن های عید نوروز محروم بودند، امسال بار دیگر این مراسم را پس از دو سال برگزار می کنند.
به گزارش سرویس ترجمه شفقنا به نقل از العربی الجدید، جشن های ویژه عید نوروز امسال از امشب به مدت چند روز توسط کردهای عراق برگزار می شود.
در همین راستا، دولت اقلیم کردستان، از امروز(یکشنبه) تا روز پنج شنبه را تعطیل رسمی اعلام کرده است.
جشن باشکوه نوروز در تاجیکستان
جشن نوروز در خراسان آریا
نوروز به طور گسترده‌ای در سراسر افغانستان جشن گرفته میشود. معمولا در این جشن دسر هفت‌میوه درست می‌کنند. هفت میوه از ترکیب هفت میوه و آجیل از جمله کشمش قرمز، کشمش سیاه، کشمش زرد، سنجد، پسته، زردآلوی خشک و سیب خشک تهیه می شود.
شام نوروزی افغانستان معمولا شامل سبزی‌پلو با خروس یا ماهی سفید است. در این جشن شعرهای فارسی خوانده و همچنین نمایش‌هایی با مضامین نوروزی اجرا میشود. پخت سمنو در افغانستان جزو ضروریات است و خانم‌ها حین پخت سمنو به خواندن آهنگ‌های عامیانه می‌پردازند.
در مزار شریف، نوروز با جشنواره لاله‌های قرمز همراه است، چون مزارشریف پر از گل‌های قرمز میشود. همچنین نوروز در مزار شریف زمان برپایی پرچم بر فراز مقبره‌ای در مسجد آبی است که گفته میشود امام علی در آن دفن شده است.
جشن نوروز در تانزانیا
بین تمام کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، شاید تانزانیا کمتر از همه شناخته شده باشد. حدود هزار سال پیش گروهی از ایرانیان شیراز به جزیره زنگبار در ساحل تانزانیا مهاجرت کردند. این مهاجرت با افزایش روابط از طریق خلیج فارس افزایش یافت.
شیرازی‌ها که به زنگبار رفتند، جشن نوروز را هم با خود به آن‌جا بردند. با گذشت زمان این جشن با نام موکا کوگوا (Mwaka Kogwa) پذیرفته شد و مانند تعطیلات کریسمس، جشن نوروز هم با سنت‌های خاص خود جشن گرفته میشود.
مشهورترین سنت موکا کوگوا در روستای Makunduchi برگزار میشود. در آن‌جا، مردان از ساقه موز برای دعوایی نمادین جهت از بین بردن نارضایتی‌های سال گذشته استفاده می‌کنند. در همین حال زنان در مزارع اطراف روستا آواز می‌خوانند.
در این جشن همه غذاهای متنوع می‌پزند و به هر مهمانی که از اطراف خانه هایشان عبور می‌کنند غذا می‌دهند. چون این اعتقاد وجود دارد که گذراندن این جشن بدون مهمان، بدشانسی به همراه دارد. مانند تمام جشن‌های نوروزی در موکا کوگوا مردم آتش برپا می‌کنند و به رقص و آواز می‌پردازند.
نوروز در سراسر جهان چگونه برگزار میشود؟
عید باستانی نوروز و همه چیز درباره برگزاری آن
-
–
- 7857–
- 1
نوروز جشن تولد و تجدید حیات و پایان زمستان شکوفایی زمین است، جشنواره‌ای باستانی است که ورود بهار را نشان می‌دهد. این جشنواره در بخش‌هایی از خاورمیانه، آسیای جنوبی، بالکان و آفریقای شرقی جشن گرفته میشود. قدمت نوروز به ۳۰۰۰ سال قبل باز می‌گردد و آیینی باستانی از ایرانیان زرتشتی است. تقویم زرتشتیان بر مبنای فصول بود و نوروز یا همان روز نو به عنوان آغاز فصل بهار، جشن تیرگان آغاز تابستان، مهرگان آغاز پاییز و یلدا آغاز زمستان جشن گرفته میشود.
در این مطلب از مجله گردشگری علی‌بابا به بررسی چگونگی برگزاری نوروز در سراسر جهان می‌پردازیم. از بحث در مورد تاریخ نوروز آغاز می‌کنیم و بعد جشن نوروز را در ایران، افغانستان، آسیای میانه، کردستان، بالکان، ترکیه و تانزانیا بررسی می‌کنیم. همراه ما باشید.
با نوروز و تاریخچه آن آشنا شوید
نوروز یا سال نوی پارسی را معمولا با ایران می‌شناسیم اما نوروز در سایر کشورها از جمله خراسان آریا ، کشورهای آسیای مرکزی و جنوبی، بین کردهای سراسر خاورمیانه و حتی در بخش‌هایی از بالکان و جزایر تانزانیا جشن گرفته میشود.
نوروز ریشه باستانی دارد و طی هزاران سال جشن گرفته شده است. این روزها برگزاری نوروز تغییرات زیادی داشته است و در مناطق مختلف با سنت‌های متفاوتی جشن گرفته میشود. اما نکته زیبایی که در مورد نوروز می‌توان گفت این است که با وجود تمام تغییرات در طول سالیان و اختلافات منطقه‌ای، جشن نوروز همیشه پیام تولد دوباره و شکوفایی را همراه دارد.
گسترش نوروز در جهان را می‌توان بر مبنای سه عامل تاریخی دانست.
- فرهنگ باستانی امپراتوری ایران، که بر بیشتر قسمت‌های آسیای مرکزی و غربی و جوامعی با اکثریت ساکنان فارس و ترک، تاثیر گذاشته است.
- تاثیر شعر و فرهنگ پارسی توسط امپراتوری قرون وسطایی مثل عثمانی‌ها و مغول ها، که بر جشن نوروز ترکیه و مناطق بالکان و آسیایی جنوبی موثر بوده‌اند.
- مهاجرت ایرانی‌ها به سایر کشورها مانند سواحل غربی آفریقا از جمله زنگبار بوده است که به تدریج توسط بومیان آن منطقه مورد پذیرش قرار گرفته است.
از طرفی نوروز در آیین زرتشتی تعطیلات مذهبی به حساب می‌آید. برای مسلمانان هم نوروز روز مهمی است. امام جعفر صادق(ع) مسلمانان را به برگزاری جشن نوروز همراه با یادآوری خدا تشویق می‌کند.
معمولا کسانی که نوروز را جشن می‌گیرند، قبل از آمدن بهار برای استقبال از بهار و این جشنواره خانه تکانی بهاره انجام می‌دهند. شیرینی و غذاهای مختلف می‌پزند و آماده پذیرایی از میهمانان نوروزی می‌شوند. یکی از مواردی که برای جشن نوروز تهیه میشود، سمنو است که از جوانه گندم طبخ میشود.
جشن نوروز در ایران مهم‌ترین جشن در طول سال
نوروز در ایران تعطیلات دو هفته است و مهم‌ترین جشن سال به حساب می‌آید. جشن نوروز از آخرین سه شنبه قبل از سال نو با نام چهارشنبه سوری آغاز میشود. این جشن در آیین زرتشتیان برای نشان دادن پایان زمستان بود.
ایرانیان در این جشن در خیابان‌ها کپه‌های آتش برپا می‌کنند و از روی آن می‌پرند و می‌گویند، زردی من از تو سرخی تو از من.
در واقع با خواندن این شعر آرزوی سلامت برای سال آینده خود خواهند داشت. در گذشته چهارشنبه سوری با قاشق‌زنی همراه بود. مردم چادر‌های بلند می‌پوشیدند تا هویتشان مشخص نشود، بعد همراه با قاشق زدن به در خانه‌های هم می‌رفتند و هدیه درخواست می‌کردند.
روزهای نزدیک به نوروز بازار‌های ایران پر از هیجان و شور و شوق است. و مردم به خرید سال نو می‌پردازند. ایرانیان سنت دیگری برای نوروز به نام سفره هفت‌سین دارند که از هفت عنصر تهیه میشود که همه آنها با حرف «س» شروع می‌شوند.
سبزه به مفهوم تولد دوباره، سنجد به مفهوم عشق، سیب برای سلامت و زیبایی، سیر به عنوان نماد سلامتی، سمنو به مفهوم ثروت و باروری، سرکه به عنوان نماد طول عمر و سماق نماد شروع روز جدید. در کنار این هفت عنصر آینه، ماهی قرمز، سرکه و گل‌هایی مثل سنبل هم قرار می‌دهند.
در شب نوروز ایرانیان کنار خانواده‌ها هستند و شام سال نو یعنی سبزی پلو با ماهی سفید می‌خورند. آش رشته هم از غذاهای مرسوم برای جشن نوروز ایرانیان است. شیرینی معمول عید هم نخودچی است. کنار همه این رسم‌ورسومات، بزرگترها به کوچکترها عیدی هم می‌دهند.
حاجی فیروز ایرانیان هم در این ایام ظاهر میشود. حاجی فیروز شخصیت سنتی نوروز است که ریشه آن به بردگی قدیم می‌رسد. حاجی نوروز فردی با لباس قرمز و دست و صورت سیاه است که در خیابان‌ها به رقص و آواز می‌پردازد.
تعطیلات بلند مدت نوروز ایرانیان با سیزده بدر تمام میشود. سیزدهمین روز بهاری، روزی است که ایرانیان برای پیک‌نیک از خانه‌هایشان خارج می‌شوند و به مناطق جنگلی و تفریحی حومه شهرها می‌روند. غذا می‌خوردند و جشن و پایکوبی می‌کنند و پایان روز سبزه‌های عید را گره میزنند و به آب روان می‌اندازند. این سنت در شهرهای مثل لس‌آنجلس و سانفرانسیسکو هم برگزار میشود.
شماری از دختران دانش‌آموز در بلخ با پوشیدن لباس‌های ملی جشن سمنک برگذار کردند.آنان می‌گویند که جشن
شماری از دختران دانش‌آموز در بلخ با پوشیدن لباس‌های ملی جشن سمنک برگذار کردند.
آنان می‌گویند که جشن سمنک فرصتی است تا با دوستان‌شان خوش بگذرانند و آرزوهای شان را با یکدیگر شریک سازند.
آنان جشن سمنک را بخشی از فرهنگ دیرینۀ این سرزمین می‌دانند و بر پاسداری آن تأکید می‌ورزند.
حمیده، یک تن از دانش‌آموزان گفت: “این جشن سمنک رسم و رواجی است که قدامت تاریخی دارد، به ویژه در مزار شریف. ما خواستیم این رسم تاریخی را ادامه بدهیم تا همین قسم به مرور زمان ادامه یابد.”
این دختران دانش‌آموز دور دیگ سمنک گرد آمده‌اند و به نوبت کفگیر را به دست می‌گرفتند و به کفچه‌زدن می‌پرداختند و می‌گفتند که آرزوهایی در دل دارند.
سمنک‌پزی جشن ویژه زنان و دختران است. جشنی که از روزگاران پیشین تا امروز همه ساله در نخستین روزهای سال نو در مزار شریف بزرگ‌داشت میشود.
صدای دف‌زدن و خواندن دختران جوان، حلقۀ دوستانۀ آنان را جذاب‌تر ساخته بود. به گونه‌یی گروهی سرود ویژۀ سمنک را می‌خوانند و ابراز شادمانی می‌کردند.
آنان با صدای بلند و شادی و سرور می‌خواندند: “سمنک در جوش و ما کفچه زنیم/ دیگران در خواب و ما دفچه زنیم.”
جشن سمنک برای دخترانی که کمتر می‌توانند در کنار دوستان خود باشند و خوش بگذرانند، فرصت خوبی است.
فاطمه، دانش‌آموزان، گفت: “ما سمنک و هفت‌سین آماده می‌کنیم، چون می‌خواهیم همۀ ما خوش و در کنار هم باشیم.”
سمنک‌پزی از رواج‌های دیرینه در مزار شریف است که از گندم، آرد ترمیده، چهار مغز و روغن آماده میشود.
سمنک غذای مقوی و شیرین‌است که خانواده‌ها در روزهای نوروز، بیشتر در شب سال نو آن را می‌پزند و به همسایه‌گان و خویشاوندان تقسیم می‌کنند.
بانو افغانی شراف، مدیر مکتب لیسه فاطمه بلخی گفت: “می‌خواهیم سال سبز و خرم پیش رو داشته باشیم؛ از این رو زنان و دختران گندم تر می‌کنند و می‌گذارند که بروید. سبزشدن گندم را یک فال نیک می‌گیریم.”
این دختران دانش‌آموز، جشن سمنک را با نیایشی به پایان رساندند و آرامش، صلح، سال نیکو و موفقیت در آموزش را از خداوند طلب کردند.
سمنک ، خوراک نوروزی خراسان آریا
یکی از خوراک های نوروزی مشهور و کهن در خراسان آریا ”سمنک” است. خوراکیِ که ریشه و پیشینه ای به قدمت نوروز دارد و معمولا پخت آن را زنان و دختران برعهده دارند و کار دسته جمعی است. روند تهیه و پخت سمنک زمان بر است و به همین دلیل بخشی از فرهنگ سمنک پزی، گردهم آیی و دور هم جمع شدن بانوان و دختران جوان پیشا/+-/پیش نوروز است، تا هم دورهمی و به اصطلاح خراسانیان میله باشد و هم دورهم و باهم این خوراک را تهیه کنند، چون کار یک نفر نیست و باید همه دست به دست هم بدهند. سمنک بخشی از آیین های نوروزی خراسان آریا است و زنان هنگام پخت آن معمولا ترانۀ مشهورِ فولکوریک سمنک را می خوانند. ترانه ای که از سالها و سده های پیش و از دل فرهنگ نوروزی مردمان این بخش از آسیا و به ویژه زنان و دختران می آید. آنان دورهم جمع شده، سمنک می پزند و می خوانند: سمنک در جوش ما کفچه زنیم/ دیگران در خواب ما دفچه زنیم/ سمنک فصل بهار است/ میوه شب زنده دار است/ این خوشی سال یک بار است/ سال دیگر یا نصیب. و اما طرز تهیه سمنک:
چهارمغز(گردو) با پوست ۲۰۰ گرام
دانۀ گندم نیم کیلو
چهارمغز و مغز پسته ۲۰۰ گرام، برای تزیین
آرد گندم دو کیلو
مرحله اول: سبز کردن گندم
ابتدا گندم را به دقت پاک كنید و با آب سرد بشویید، سپس گندم ها را با مقداری آب طوری كه به اندازه بند انگشت روی آنها را آب بگیرد برای ۲ تا ۳ روز تر(خیس) کنید و در طول این مدت چند بار آب آن را عوض كنید تا وقتی که در گندم‌ها جوانه پدیدار شود سپس آنها را در چلو صاف انداخته به روی آن آب تازه و یخ بریزید و صبر كنید تا آب آن كاملاً برود. بعد یک دستمال پاک و نازك را كاملا با آب تر نموده گندم‌ها را در آن ریخته و دستمال را در ظرفی قرار بدهید و روی گندم را هم با دستمال تر دیگر بپوشانید و روزی یكی دو بار كمی آب روی دستمال بپاشید. دقت كنید كه آب زیادی در ظرف زیر گندم جمع نشود و فقط گندم و دستمال مرطوب باشد تا وقتی گندم‌ها ساقه پیدا كنند وقتی ساقۀ سفید گندم جوانه زد قبل از آن‌كه ساقه شكسته شود و سبزی ساقه نمایان شود آن را برای سمنک آماده كنید.
مرحله دوم: گرفتن شیره گندم و پختن سمنک
گندم‌های جوانه‌زده را ۲ بار از ماشین گوشت کشیده بعد ۶ تا ۸ گیلاس آب شیرگرم روی آنها بریزید و یا با مقداری آب در میکسر مکس کنید بعد آن را در چلوصافی بریزید و با دست مشت اش کنید تا شیرۀ گندم با آب کاملا از آن خارج شود. تفاله‌های باقیماندۀ گندم در چلو صاف را با دو گیلاس آب مخلوط نموده و دوباره آن را از چلوصاف بکشید تا شیرۀ باقیمانده هم از گندم ها خارج شود.
آرد را در دیگ مناسبی كه گنجایشش را داشته باشد بریزید. سپس به شیرۀ گندم مقداری آب اضافه كنید تا آرد را بتوانید كاملاً در آن حل كنید، مایع رقیق باشد و دیگ را روی حرارت بگذارید و دوامدار شور بدهید تا مایع جوش بیاید و غلیظ شود. باید دقت كنید كه زیر مایه نگیرد. شور دادن(همزدن) را آنقدر ادامه دهید تا آب آن به كل تمام شود و به شكل حلوا درآید و مانند حلوا آن را كمی سرخ كنید. بدون اضافه نمودن روغن و شکر؛ چون این حلوا خود شیرینیِ طبیعی دارد. بعد مقداری آب شیرگرم را به تدریج داخل حلوا بریزید و با دقت (مرحله مهم) خوب شور بدهید (هم بزنید) تا آرد های گلوله‌شده كاملاً حل شود.
حالا چهارمغزها را با پوست شسته و آن را در دیگ سمنک اضافه كنید و با دقت به صورت مداوم آن را به هم بزنید تا كمی غلیظ شود و به شكل سمنک درآید. بعد دیگ سمنک را با حرارت خیلی كم یا در داخل داش اگر دیگ سمنک كوچك باشد و در داش(فر) جای شود به دم بگذارید، بعد از یك ساعت سمنک حاضر میباشد.
دقت كنید گندم‌ها از نوع مرغوب و سالم و تازه باشد، تركردن/خیساندن گندم به مدت ۲تا ۳ روز بستگی به گرمی و سردی هوا و محیط دارد و فصل آن خیلی مهم است در هوای گرم ۲ روز کافی میباشد.جنس دستمال باید حتماً نخی باشد و پلاستیک نداشته باشد چون نخ نم را نگه می‌دارد و تکه غیرنخی زودتر خشك میشود .با اسپری می‌توانید به روی دستمال آب بپاشید تا یكنواخت تمام دستمال نم دار شود.
مدت جوانه زدن ساقه نیز بستگی به گرما و سرمای محیط متغیر میباشد دقت كنید كه ساقه سبز نمایان نشود كه اگر این‌گونه شود سمنک مزۀ سبزی می‌گیرد و شیرینی آن كم میشود. باید شیره گندم و آب شیرگرم را كاملاً به هم زد تا مخلوط شود. نظر به مقدار سمنک تعداد افرادی كه سمنک را هم میزنند، باید بیشتر باشد چون مداوم باید هم زده شود و كار یك نفر نیست كه مداوم آن را هم بزند و ممكن است سمنک ته بگیرد. دم دادن سمنک به بهبود آن كمك می‌كند و مرحله مهمی میباشد به شرط آن‌كه حرارت خیلی كم باشد.
نوروز در خراسان آریا
نوروز صالحی
جشن نوروز در افغانستان پیشینه دیرین و کهن داشته است. نوروز از هزاران سال بدین‌سو
سرگذشت نوروز در بلخ در اسطوره‌ها به زمان کیومرث، اولین شاه آریایی هنگامی‌که او نخستین روز بهار را جشن طبیعت و کشاورزی نام نهاد، نسبت داده میشود. با استناد به تاریخ تا زمان بر تخت نشستن جمشید که تمدن آریایی به او نسبت داده میشود، نوروز با نام جشن طبیعت تجلیل می‌شد؛ اما هنگامی که جمشید، شهر بلخ را با عنوان اولین نشانه‌های تمدن آریایی بنا و پادشاهی خود را در آن مستقر کرد، روز افتتاح شهر بلخ را مصادف با روز اول سال یا همان جشن طبیعت قرار داد و از آن پس این روز را نوروز نامید و در واقع جشن تمدن آریایی شناخته شد. بر اساس تاریخ جمشیدی، نوروز سال ۱۴۰۱ خورشیدی، درواقع پنج هزار و هفتصد و یکمین نوروز آریایی جمشیدی است.
این جشن طبق سنت‌ها به مدت دو هفته برگزار میشود و مردم از چند روز قبل (حداقل قبل از چهارشنبه سوری) برای آغاز این جشن آماده می‌شوند، گفتنی است که از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ (دوران حکومت طالبان) از برگزاری این مجموعه جشن‌ها جلوگیری می‌شده است.
گفتنی است که مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز را در تقویم خود ثبت کرده است. در تاریخ ۸ میزان ۱۳۸۸، سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو)، نوروز را به‌عنوان میراث جهانی به ثبت رسانید.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ ۴ حوت ۱۳۸۸ برابر با ۲۳ فبروری ۲۰۱۰، روز ۲۱ ماه مارچ را به‌عنوان «روز جهانی عید نوروز» به رسمیت شناخت. در متن تصویب‌شده توسط مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز جشنی با ریشه ایرانی و قدمتی بیش از ۳ هزار سال توصیف شده است که امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر آن را جشن می‌گیرند.
در تاریخ ۷ حمل ۱۳۸۹ نخستین دوره جشن جهانی نوروز در تهران برگزار و این شهر به‌عنوان «دبیرخانه نوروز» تعیین شد. پس از آن در سال ۱۳۹۱ برای نخستین بار نوروز را در صحن عمومی سازمان ملل و یونسکو به میزبانی ایران جشن گرفتند و بان‌کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل، به این مناسبت پیامی صادر کرد. همچنان شورای شهر واشنگتن، پایتخت ایالت متحده به اتفاق آرا قطع‌نامه به رسمیت شناختن نوروز به عنوان یک «رویداد فرهنگی و تاریخی» را تصویب کرد. بر اساس این قطع‌نامه که در رای‌گیری روز سه‌شنبه اول مارچ ۲۰۲۲ به تصویب رسید، «نوروز یک جشن باستانی با قدمت ۳۰۰۰ سال است.» قطع‌نامه شورای شهر واشنگتن به نقل از سازمان ملل متحد، نوروز را جشنی دانسته که به وسیله «۳۰۰ میلیون نفر در خراسان آریا ، ایران، تاجیکستان، آذربایجان» و دیگر نقاط جهان گرامی داشته میشود.
در همین حال در گذشته نیز این جشن برای دولت امریکا حایض اهمیت بوده و برای اولین بار در روز چهارشنبه سوری ۱۳۹۳ میشل اوباما در مراسم سفره نوروزی کاخ سفید سخنرانی کرد و بارک اوباما در پیام خود گفت: با درود، نوروزتان مبارک و پیروز، هفته‌ی پیش همسر من میشل کمک کرد تا در اینجا نوروز را جشن بگیریم. این جشن بزرگ‌داشتی بود برای فرهنگ‌های گوناگون، غذا، موسیقی و دوستی جوامع مهاجری که هر روزه خدمات فوق‌العاده‌ای در ایالت متحده ارایه می‌کنند.
بر این اساس، نوروز به وسیله پیروان همه ادیان از جمله مسلمان‌ها، مسیحیان، زرتشتی‌ها، بهاییان، کلیمیان و حتی افراد بی‌دین جشن گرفته می شود و به نژاد و قومیت خاصی ربط ندارد.
میله گل سرخ
سفرهای نوروزی و میله گل سرخ یکی از برجسته‌ترین و باشکوه‌ترین آیین‌های نوروز در خراسان آریا میباشد، میله گل سرخ در مزار شریف به مدت چهل روز اول سال نو و به مناسبت روییدن گل‌های سرخ لاله در دامنه دشت‌های سبز نزدیک به شهر برگزار میشود که سبزه لگد کردن، بخشی از میله گل سرخ میباشد. مردم از همه جا برای حضور در این جشن به مزار شریف می‌آیند. رسومات خاصی اجرا و لباس‌های متنوع و خاصی در طول این مراسم پوشیده میشود. این مراسم به‌طور هم‌زمان با مراسم جهنده علی (یا ژنده علی) انجام میشود. مراسم جهنده علی، مراسمی خاص دینی است که به مناسبت خلافت علی ابن ابی طالب در مسجد مقدس این شهر که گفته میشود اقامتگاه این امام بوده است، اجرا میشود. این مراسم با برافراشتن یک علم (که ترکیب رنگ آن به درفش کاویانی شباهت دارد و به آن ژنده سخی می‌گویند) در حرم منسوب به امام علی و در اولین روز سال اجرا میشود.
اما متاسفانه امسال این مراسم در زیارت سخی مزار شریف برگزار نشد، ولی در زیارت سخی کابل با حضور کمرنگ و اندک مردم برگزار شد. اما مردم از ادامه جشن‌ها در روز نوروز نسبت به سال‌های قبل بی‌علاقه‌گی نشان داده و حضور مردم به طور بی‌سابقه‌ای کمرنگ بود.
قبلا طالبان اظهار داشتند که حکومت طالبان نوروز را جشن نمی‌گیرند، ولی مردم را از جشن و برگزاری مراسم‌های نوروزی منع نکردند. در حالیکه مراسم جهنده علی در مزار شریف برگزار نشد. اما از ادامه جشن گل سرخ هنوز امیدواری وجود دارد.
جشن گل سرخ در مزار شریف برای چهل روز در دشت‌های لاله و حرم ادامه می‌یابد.
میله گل بادام دایکندی
خراسان آریا قلب آسیاست و دایکندی قلب خراسان آریا این ولایت کوهستانی با آب و هوایی گرم و سرد یکی از امن‌ترین ولایات خراسان آریا است. مساحت تقریبی دایکندی ۱۸۰۸۸کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۴۰۰ متر میباشد.
دایکندی که در زمان حکومت حامدکرزی از ارزگان جدا و به یک ولایت مستقل تبدیل شد، از زیباترین ولایات خراسان آریا است. دایکندی به سرزمین گل بادام نیز شهرت دارد و به تنهایی ۱۵ تا۲۰ درصد بادام خراسان آریا را تولید می‌کند. دشت‌های سرسبز و پهناور، کوههای سر به فلک کشیده و استوار و مردمان خون‌گرم و ساده زیست این ولایت، می‌توانند سرزمین گل بادام را به آرام‌ترین و زیباترین ولایت افغانستان معروف کنند.
نیلی مرکز دایکندی و مرکز شکوفه‌های بادام نیز بسیار زیبا و دیدنی ست. پیشه و شغل بیشتر مردم در نیلی و سایر ولسوالی‌های دایکندی کشاورزی و دامپروری ست. دایکندی، قلب خراسان آریا را به لحاظ امکانات و دسترسی می‌توان در شمار ولایات بسیار محروم خراسان آریا قرار داد. اما با این وجود امید و تلاش همواره در روزنه‌های زندگی مردم این دیار جوانه زده است. هم‌چون شکوفه‌های بادام که هر ساله نوید آمدن روزهایی جدید و امید به آینده را می‌دهند. علاوه بر آن مردم دایکندی همانند دیگر مردم خراسان آریا دارای آداب و رسومی هستند. این رسوم نسل به نسل در میان مردم به یادگار مانده و گواه بر تاریخ باشکوه این خاک کهن است. یکی از این رسوم که در نخستین روزهای بهار و شروع سال نو برگزار میشود، جشن گل بادام است.
جشن گل بادام
جشن گل بادام که هم‌زمان با رویش شکوفه‌های بادام آغاز میشود، در واقع بهانه‌ای‌ست برای صلح و آرامش در ابتدای سال جدید. مردم در این جشن با لباس‌های زیبا و غذاهای متنوع محلی به شادی و پایکوبی می‌پردازند. نوای موسیقی و آوازهای محلی نیز از هر سو به گوش می‌رسد. مردان به بازی‌های قدیمی و سرگرم کننده مشغول می‌شوند. زنان نیز برای داشتن خوشبختی و آرامش در نخستین روزهای سال جدید دست به دعا بر می‌دارند.
بادام در فرهنگ شرقی نماد باروری و زایش میباشد. کشورهایی هم‌چون چین و چاپان، بادام را نماد جاودانی و زیبایی می‌دانند. برای مسیحیان نیز بادام سمبلی از قداست و پاکی‌ست و آن را منتسب به مریم مقدس و تولد مسیح می‌دانند. همچنین در ادبیات جهان نیز همواره گل بادام نماد امیدواری و اندوه بوده است. در خراسان آریا نیز شاید بتوان بادام را یادآور دختران چشم بادامی دایکندی و خوشبختی دانست. چرا که پیام آور فرا رسیدن بهار و زیبایی طبیعت است.
جشن گل بادام دو سال است که به صورت رسمی در نیلی برگزار میشود. می‌توان با اندیشیدن تمهیداتی امکان برگزاری این جشن را در تمام دایکندی فراهم کرد. حتی می‌توان جشن گل بادام را به عنوان یک مراسم ملی ثبت کرد تا در همه ولایات خراسان آریا برگزار شود. با این کار علاوه بر رونق کشت و کار بادام، فرا رسیدن سال جدید نیز همراه با یک شادی و جشن ملی خواهد بود.
جشنواره دمبوره بامیان
امنیت بامیان از یک‌سو، پارک ملی بند امیر و برگزاری جشنواره‌های مختلف از جمله جشنواره دمبوره از سوی دیگر باعث جذب گردشگران و رونق اقتصادی و فرهنگی این ولایت شده بود. جشنواره دمبوره بامیان که از سال ۲۰۱۷ آغاز و تا سال ۲۰۲۱ ادامه داشت، همه‌ساله در آغاز سال نو و عیدهای سالیانه برگزار می‌شد، در این جشنواره مردم از گوشه و کنار خراسان آریا گرد آمده و از موسیقی دمبوره و اجرا زنده بقیه آواز خوانان کشور و همچنان سرگرمی‌های محلی لذت می‌بردند. اما اکنون با محدودیت جدی طالبان و حرام دانستن موسیقی از سوی طالبان این جشنواره برگزار نشد.
دمبوره، جز و هنر قدیمی خراسان‌زمین یکی از هنرهای اصیل هزاره‌ها است، این هنر هم‌اکنون در خراسان ایران و مناطق مرکزی افغانستان رونق دارد، جالب اینجا است که این هنر در ایران، به عنوان یک هنر محلی، از سوی نهادهای حکومتی و فرهنگی حمایت و از رسانه‌های این کشور پخش میشود.
میله گل نارنج ننگرهار
نارنج میوه‌ای از خانواده ستروس‌باب است مانند سنتره، مالته، چکوتره و لیمو که در ولایات شرقی خراسان آریا به فراوانی تولید میشود و محصولات زیاد می‌دهد.
درخت نارنج مدیترانهای بوده و گل آن زیبایی خاصی دارد. با آغاز بهار، باغستان‌های نارنج نیز فضا را با شگوفه‌های عطرآگینش معطر ساخته که بهار نارنج به آن می‌گویند. نظر به زیبایی‌ها و عطر فرحت‌زا که نارنج دارد، با فرا رسیدن نوروز میله‌ای هم به نام بهار نارنج همه‌ساله در ولایت ننگرهار برپا میشود. میله گل نارنج در فصل بهار تقریبا به شکل عنعنوی آن مانند سایر میله‌های بهاری افغان‌ها برگزار می‌گردد که شور و شعف اهالی شهر جلال‌آباد را هویدا ساخته و حتی هندوهای افغان نیز به وجد آمده در این میله به چوب بازی و خوشی می‌پردازند. باید یادآور شد نارنج میوه‌ای آبدار و خوش طعم است که از پوست آن هم غذاهای دل‌پسند تهیه می‌گردد، یکی از آنها نارنج پلو در شب سال نو است که سلیقه خانم‌های خراسان آریا را نشان می‌دهد.
میله گل ارغوان
همه‌ساله روز نوروز جشن گل ارغوان در پروان است. جشن و شادی در تپه‌هایی که رُخ بدل کرده و رنگ ارغوانی به خود گرفته‌اند. تپه گُل‌غندی در چاریکار، همه‌ساله افراد زیادی را به سوی خود می‌کشاند. زیبایی بیش از حد این منطقه در روزهای آغازین سال نو دلیل این جنب و جوش است. دیدن گل ارغوان دل و روان هر ببینده را تازه می‌سازد. در روزهای آغازین سال، مردم از اکثر ولایات خراسان آریا با دوستان و یا خانواده‌های‌شان به ولایت پروان می‌آیند و لحظات خوشی را تجربه می‌کنند.
تپه گُل‌غندی در غرب شهر چاریکار ولایت پروان قرار دارد. ظاهرا نام تپه گُل‌غندی توسط بهایی، یکی از شاعران خراسان آریا در دهه‌ای سی خورشیدی به این منطقه گذاشته شده است. اما این تپه و جشنی که در آن برگزار میشود، پیشینه صدها ساله دارد و یکی از آیین‌های نوروزی است که مردم در گذشته‌ها به آن اهمیت جدی می‌دادند.
اما متاسفانه امثال تپه گل‌غندی شاهد حضور کمرنگ بی‌سابقه مردم بود.
جشن دهقان
جشن دهقان یا روز دهقان که روز دوم سال نو در تقویم خراسان آریا به آن اختصاص داده شده بود، اما با سقوط حکومت قبلی و برپایی حکومت طالبان وزارت کار و امور اجتماعی به روز اول حمل اطلاعیه‌ای را تحت عنوان روز دهقان پخش کردند که براساس این اطلاعیه روز دهقان از روز دوم حمل حذف و به روز پنجم حمل انتقال یافت.
در حکومت قبلی از این روز گرامی داشت به عمل می‌آمد، در این مراسم که روز دوم سال نو اجرا می‌شد کشاورزان به شهرها می‌آمدند و تولیدات خود را به نمایش می‌گذاشتند، که در سال‌های اخیر این مراسم تنها در کابل و برخی شهرهای بزرگ اجرا می‌شد. در کابل از این روز به صورت خاصی تجلیل شده و اکثرا حکومت با یک کنفرانس خبری در مورد روز دهقان و حل مشکلات دهاقین، و برنامه‌های برای پیشرفت زراعت در سال جدید با حضور پررنگ بلندپایه‌های حکومتی برگزار می‌شد.
خوراکی‌های ویژه نوروز
در مورد خوراکی‌های ویژه نوروزی باید گفت که مردم در خراسان آریا برای روزهای نوروز به ویژه شب سال نو اقدام به پختن غذاهای خاصی می‌کنند، معمولا غذای سبزی چلو در این شب پخته میشود، نانوایی‌ها نیز دراین روزها نوعی کلچه می‌پزنند که به آن کلچه نوروزی می‌گویند و فقط در نوروز پخته میشود.
از ویژگی‌های سفره نوروزی: ماهی سرخ رنگ، شمع، آینه، یک جلد کتاب شعر (حافظ) و یا قرآن‌کریم، سمنک و یا گندم تازه جوانه‌زده را در ترکیبات سفره نوروزی می‌توان یافت که هر کدام معانی و مفهوم خاص خود را دارا میباشد. البته گفتنی است که جشن نوروز در ولایت‌های خراسان آریا تقریبا به طور یک‌سان برگزار میشود اما در برخی از ولایت‌ها با سنت‌های جداگانه‌ای نیز همراه میباشد.
هفت میوه
در افغانستان به جای هفت‌سین مردم به آماده کردن هفت میوه می‌پردازند. هفت میوه چیزی شبیه به سالاد میوه‌ای است که از هفت نوع میوه خشک مختلف تشکیل شده. این هفت میوه عبارتند از: کشمش، سنجد، پسته، فندق، قیسی (زردآلوی خشک/کشته) و آلو.
سمنک
زنان در طول شب یک مراسم خاص برای سمنک می‌گیرند و از اواخر عصر تا صبح روز بعد مشغول پختن آن هستند و شعری به این مضمون را تکرار می‌کنند: «سمنک در جوش، ما کفچه زنیم، دیگران در خواب، ما دفچه زنیم».
سرگرمی‌ها
بازی‌ها و سرگرمی‌های نوروزی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های روزهای اول سال نو و جشن نوروز در خراسان آریا میباشد. مردم خراسان آریا در چهارشنبه اول هر سال به دامان طبیعت می‌روند. ساکنین کابل در طول دو هفته اول سال نو برای گردش به همراه خانواده به مناطقی که در آن گل‌های ارغوان می‌روید می‌روند و از دیدن طبیعت تازه جوانه‌زده لذت می‌برند. بزکشی، کشتی (پهلوانی)، تخم مرغ جنگی،گودی‌پران بازی، چهارمغز بازی،کبک جنگی و خروس جنگی از بازی‌ها و سرگرمی‌های نوروزی میباشد که طرفداران زیادی را همراه دارد و همه‌ساله مراسم و جشن‌های مختلف معمولا مسابقات بزکشی انجام میشود. که این مسابقات معمولا در ولایت‌های شمالی خراسان آریا و کابل اجرا میشود.
سیزده بدر
در دو هفته پس از نوروز مردم برای استقبال بهار به دشت‌ها و دامنه تپه‌ها می‌روند که به نام سبزه لگدکردن یا سبزه لگدکنی هم یاد میشود. مردم هرات علاوه بر چهارشنبه اول سال در روز سیزده حمل نیز به گردش در طبیعت می‌پردازند.
طالبان تجلیل از نوروز در خراسان آریا را «رسماً» ممنوع کرد
منبع تصویر، GETTY IMAGES
وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت طالبان، نوروز را «جشن غیراسلامی» خواند و اعلام کرد که هیچ کسی در خراسان آریا نباید از نوروز تجلیل کند.
محمد یحیی عارف، از مقام‌های این وزارتخانه در یک پیام ویدیویی که از سوی این وزارت منتشر شده تاکید کرد که نوروز عید مسلمانان نیست و گفت: «کسانی‌که از نوروز تجلیل می‌کنند و به آن احترام می‌گذارند، از دایره اسلام خارج می‌شوند». او با خواندن آیات و احادیثی و ارائه تفسیر از آن تاکید می‌کند که نوروز «عید مجوسیان است و عید غیرمسلمانان است و عید مشرکین است» و می‌گوید مسلمانان باید از تجلیل آن اجتناب کنند.
این در حالی است که بسیاری این رویکرد طالبان را نگاه و تفسیری بنیادگرایانه به نوروز می‌دانند و حتی برخی از پژوهشگران دینی افغانستان از جمله محمد محق با چنین تفسیری از آموزه‌های اسلامی درباره نوروز موافق نیستند و بر این باورند که این جشن متعلق به یک قوم و یک منطقه نیست و یکی از دستاوردهای تمدنی جامعه انسانی است.
آقای محق که یک اسلام‌شناس اهل افغانستان است قبلاً در صحبت با رسانه‌های گفته است که هیچ حکمی در اسلام در تحریم نوروز وجود ندارد. او گفته است: «یعنی مطلقاً در قرآن مجید هیچ چیزی در مورد نوروز نیست و در احادیث معتبر نبوی هم هیچ چیزی نیست.» او بر این باور است که روایات ضعیف و برخی فتواهایی که وجود دارد در نتیجه کشمکش‌های سیاسی و تاریخی به وجود آمده است.
منبع تصویر، TALIBAN
حکومت طالبان همچنین سال گذشته مانع برگزاری جشن سنتی نوروز در زیارتگاه‌ها از جمله در مزارشریف شد و سپس در فرمانی، نوروز را از روزهای تعطیل در تقویم رسمی نیز حذف کرد.
بنا به گزارش‌ها با وجود ممانعت طالبان، نوروز در کابل در یک زیارتگاه شیعیان تجلیل شد و به نظر می‌رسد به دلیل تعلق این محل به شیعیان مانع مراسم نشدند.
اما در زیارتگاه موسوم به «روضه شریف» در مزارشریف، مرکز ولایت بلخ که همواره نوروز به صورت گسترده و رسمی برگزار می‌شد، مراسمی برگزار نشده است.
طالبان پیشتر تعطیلی عمومی روز نوروز را از تقویم رسمی خراسان آریا حذف کرده بودند.
قبل از بازگشت طالبان به قدرت، نوروز و «جشن دهقان» همه سال در اول حمل/فروردین در شهرهای مختلف خراسان آریا به شکل گسترده تجلیل می‌شد.
علیرغم ممنوعیت، حتی پس از باگشت طالبان این جشن سنتی از سوی خانواده‌ها تجلیل میشود. پختن سمنک/سمنو و اجرای ترانه‌های بهاری هنگام پختن آن و تهیه «هفت میوه» از معمول‌ترین رسوم نوروزی در میان مردم خراسان آریا است.
منبع تصویر، GETTY IMAGES
پیام‌های نوروزی اشرف غنی، عبدالله و کرزی
محمد اشرف غنی رئیس‌جمهور پیشین خراسان آریا در یک پیام نوروزی گفته است که طالبان، خراسان آریا را به یک کشور «فراموش‌شده، تنها، عقب‌مانده و شدیداً ناامید» مبدل کرده‌اند.
او در یک پیام صوتی که شبکه خبری «ای‌بی‌ان» منتشر کرد، توافقنامه آمریکا با طالبان موسوم به «توافقنامه دوحه» را «معامله دوحه» خواند وگفت در نتیجه آن، بسیاری از مردم خراسان آریا مجبور به ترک کشور شدند و بسیاری هم که ماندند، «رنج زیادی» را متحمل شده‌اند و «نه لذت بهار را فهمیدند و نه خوشحالی نوروز را احساس کردند».
رئیس‌جمهور پیشین خراسان آریا بازگشت طالبان به قدرت در آگوست ۲۰۲۱ را نتیجه «یک توطئه» خواند و گفت هدف او «یک صلح ملی و باعزت» بود اما صلح تنها با «یک گروه و تنظیم» صورت گرفت.
آقای غنی همچنین به ممنوعیت آموزش و کار زنان اشاره کرد: «نظام تعلیمی کشور در این ۱۹ ماه تابع و پیرو نظام خشک مدرسه‌های پاکستان گردید و به یک شعبه بی‌روح آن مبدل شد که عقب‌نگر و عقب‌گرا و خفه‌کننده باور به آینده است.»
«گروه حاکم با این سیاست‌های خود یک‌بار دیگر مانند سال‌های ۹۰ میلادی خراسان آریا را به یک کشور فراموش‌شده، تنها، عقب‌مانده و شدیداً ناامید مبدل کرده است. آنها با شستن و کوفتن مغزها در سراسر کشور مفهوم اصلی زندگی را نفی و بر تمام سرزمین و هرگوشه زندگی مردم ما یک استبداد بی‌سابقه را تحمیل کردند.»
منبع تصویر، ABN
رئیس‌جمهور پیشین همچنین گفت که برای عبور از وضعیت کنونی در خراسان آریا نیاز به «مبارزه و تفاهم مشترک» است و محور این مبارزه باید نفی هر نوع خشونت باشد.
آقای غنی در این پیام با انتقاد شدید از طالبان بر مبارزه تاکید کرد در حالیکه با رسیدن نیروهای طالبان به دروازه‌های کابل در ۱۵ آگوست ۲۰۲۱، با شماری از نزدیک‌ترین افراد خود، از خراسان آریا فرار کرد و طالبان بر کابل مسلط شدند.
شماری از چهره‌های عمده سیاسی او را مسئول اصلی فروپاشی نظام قبلی می‌دانند.
آقای غنی اکنون در امارات متحده عربی زندگی می‌کند.
«نوروز ریشه در عمق تاریخ و فرهنگ دیرینه این حوزه دارد»
عبدالله عبدالله، رئیس پیشین شورای عالی مصالحه ملی خراسان آریا که در کابل به‌سر میبرد، در پیامی به مناسبت نوروز، این جشن را به «ملت‌های حوزه تمدنی مشترک» تبریک گفت.
او در این پیام نوشت: «نوروز باستانی که با رستاخیز طبیعت عجین است و ریشه در عمق تاریخ و فرهنگ دیرینه این حوزه دارد، سرشار از نمادها و نشانه‌های حیات، زندگی، رویش و باروری است.»
آقای عبدالله افزوده نوروز و سال ۱۴۰۲ در حالی فرا می‌رسد که «با درد و دریغ، میلیون‌ها هموطن ما از فقر، گرسنگی، بی‌کاری و آوارگی رنج می‌برند». او از جامعه جهانی خواست به کمک به مردم خراسان آریا ادامه دهند.
او همچنین به آموزش و کار دختران و زنان اشاره کرده و گفته که پیشرفت افغانستان بدون زنان ناممکن است و تاکید کرده که انتظار دارد تا همه درهای مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران بازگشایی شوند.
اجازه نشان دادن محتوای Twitter را می دهید؟
توضیح: بی بی سی مسئول محتوای سایت های دیگر نیست.
پایان پست Twitter
حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان که در کابل به سر میبرد، در پیام نوروزی خود خواستار آغاز یک گفتمان ملی برای تامین صلح و ثبات پایدار در افغانستان شده است.
آقای کرزی در رشته‌توییتی نوشته است: «فرا رسیدن جشن عنعنوی نوروز و آغاز سال نو ۱۴۰۲ هجری خورشیدی را به تمام هموطنان عزیز تبریک و تهنیت عرض می‌دارم. از بارگاه خداوند منان استدعا دارم که سال نو برای مردم عزیز ما صلح و ثبات، خوشی و سعادت و سرسبزی و فراوانی به همراه داشته باشد تا همه در کنار هم با سکون و آرامش خاطر زندگی کنیم.»
آقای کرزی در رشته‌توییتی نوشته است: «فرا رسیدن جشن عنعنوی نوروز و آغاز سال نو ۱۴۰۲ هجری خورشیدی را به تمام هموطنان عزیز تبریک و تهنیت عرض می‌دارم. از بارگاه خداوند منان استدعا دارم که سال نو برای مردم عزیز ما صلح و ثبات، خوشی و سعادت و سرسبزی و فراوانی به همراه داشته باشد تا همه در کنار هم با سکون و آرامش خاطر زندگی کنیم.»
در اول بهار سال گذشته که آغاز سال تحصیلی در خراسان آریا است، طالبان مانع بازگشایی مکاتب متوسطه دخترانه شدند.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در فبروری/فوریه ۲۰۱۰ نوروز را به عنوان یک مناسبت جهانی به رسمیت شناخت.
در خبر منتشرشده از سوی سازمان ملل متحد درباره اهمیت نوروز آمده است: «نوروز برای بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان، آغاز سال نو است و بیش از سه هزار سال است که درمناطقی از بالکان، منطقه دریای سیاه، قفقاز، آسیای مرکزی و خاورمیانه و نقاط دیگری از جهان جشن گرفته می شود.»
امسال نیز شمار زیادی از شخصیت‌های معروف و سران برخی از کشورهای جهان نوروز را به کسانی که از این روز تجلیل می‌کنند تبریک گفته‌اند.
همه‌ساله روسای جمهوری آمریکا و نخست وزیران کانادا و بریتانیا روز نوروز را ضمن برگزاری یک مراسم ویژه تبریکی می‌دهند.
در بریتانیا لرد طارق احمد، مدیرکل خاورمیانه و سازمان ملل وزارت خارجه این کشور در توییتی به زبان فارسی نوروز را تبریک گفته و از «سال سخت» ایران و افغانستان یاد کرده است. او نوشته است: «نوروز بر همه آنهایی که این آیین باستانی را در سراسر جهان جشن می‌گیرند پیروز باد. امسال برای خیلی‌ها، از جمله دوستان ما در خراسان آریا و ایران سال سختی بود.»
لرد احمد در ادامه افزوده است که بریتانیا همچنان در کنار مردم این دو کشور خواهد ایستاد.
در عکسی که با این پیام منتشر کرده او در کنار سفره هفت سین در حال خواندن دیوان حافظ است.
منبع تصویر، TARIQAHMADBT/TWITTER
سال گذشته سخنگوی طالبان به بی‌بی‌سی فارسی گفت که حکومت طالبان مانع برگزاری مراسم نوروز از سوی مردم نمی‌شود، اما حکومت طالبان رسماً از نوروز تجلیل نخواهد کرد. او گفته بود: «هر مراسمی را که در اسلام نیست، ما تجلیل نمی‌کنیم».
با انتشار پیام ویدیویی آقای عارف از سوی وزارت امربه‌معروف به نظر می‌رسد رویکرد حکومت طالبان نسبت به تجلیل از نوروز سختگیرانه‌تر شده است.
- نویسنده : قیام خوراسانی
- منبع خبر : ۸ صبح AA
