حملات داعش در کرمان؛ اهمیت زمان و مکان این حملات چیست؟
- مینا لامی
- بخش مانیتورینگ بیبیسی
منبع تصویر، AMAQ – ISLAMIC STATE
گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) با پذیرفتن مسئولیت دو انفجار روز ۱۳ دی در ایران -دشمن سرسخت این گروه که غالبا دور از دسترسش است- به سرخط خبرها برگشت.
داعش این حمله را در شهر کرمان در جنوب ایران و در جریان مراسمی مهم برای حکومت ایران انجام داد: چهارمین سالمرگ قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه که در حمله آمریکا در بغداد کشته شد. در دو انفجار کرمان که داعش میگوید هر دو انتحاری بوده، بیش از ۹۰ نفر کشته شدهاند.
نفوذ امنیتی، تاریخ حمله و ویرانی و تلفاتی که به بار آورد، ضربهای بزرگ به جمهوری اسلامی بود، و ظرفیت تعجبآور داعش را در سازماندهی چنین حملهای به کشوری مهم در منطقه نشان داد که جمعیت آن عمدتا شیعه است و داعش در آن عوامل و منابع بسیار محدودی دارد.
این مقاله مروری میکند بر ارزش تبلیغاتی این حمله برای داعش و آن را با حملات دیگری که این گروه در گذشته مسئولیت آن را در ایران بر عهده گرفتهمقایسه میکند.
این گروه مدعی شد که دو بمبگذار انتحاری این حملات را انجام دادهاند که کمربند انفجاری به تن داشتند. گزارش رسانههای داخلی و صحبتهای مقامهای ایران درباره ماهیت این انفجارها در ابتدا مبهم بود و بسیاری میگفتند که مواد منفجره در کیفهایی بوده که از راه دور منفجر شده است.
بعد از قبول مسئولیت داعش، این خبر در رسانههای ایران بازتاب پیدا کرد اما بعضی از آنها همچنان اسرائیل و آمریکا را مقصر میدانستند.
داعش نام دو مهاجم را «عمر الموحد» و «سیفالله المجاهد» اعلام کرد که هر دو از اسامی مستعار جنگی هستند و سرنخی درباره ملیت این دو نفر ارائه نمیدهند. داعش هر وقت به نفع خودش باشد، اسمهایی را انتخاب و اعلام میکند که ملیت یا قومیت مهاجمان یک حمله را نشان میدهد. در این مورد به وضوح تلاش کرد که این موضوع را مخفی نگه دارد.
منبع تصویر، ISLAMIC STATE PROPAGANDA
«خبرگزاری اعماق» متعلق به داعش تصویری منتشر کرد که ظاهرا دو بمبگذار کرمان را نشان میداد. هر دو نقاب به چهره داشتند و پشت آنها پرچم داعش دیده میشد.
این گروه گفت که بمبگذارها توانستهاند «از میان هزاران» شیعه خود را به مراسم برسانند و کمربندهای انفجاریشان را با فاصله «حدود ۲۰ دقیقه» منفجر کنند تا بتوانند حداکثر آسیب را برسانند.
داعش در اطلاعیهاش گفته است که قاسم سلیمانی «در دهها مورد کشتار مسلمانان در عراق و سوریه دست داشته است».
داعش با لحنی پیروزمندانه این حمله را «ضربه امنیتی سنگینی به حکومت ایران» توصیف کرده است.
این گروه تندرو اشاره کرده که این حمله به عنوان بخشی از کارزار جدید حملاتش در سطح جهانی انجام شده که با شعار «آنها را هر کجا که یافتید به قتل برسانید» صورت میگیرد، و کمی قبل از پذیرش مسئولیت این انفجارها در پیام رهبری این گروه هم منعکس شده بود.
انفجارهای کرمان اولین حملاتی است که داعش هنگام به عهده گرفتن مسئولیت آن به کارزار جدید خود اشاره میکند.
این گروه احتمالا پذیرش مسئولیت انفجارهای کرمان را یک روز به تعویق انداخت تا اول پیام رهبری خود را پخش کند، پیامی که در آن به شعار کارزار جدید اشاره شده بود و با لحن و کلماتی تند درباره «پروژههای مبهم» ایران در منطقه صحبت شده بود. اما در پیام رهبری داعش اشارهای به انفجارهای کرمان نشد که نشان میداد ظاهرا قبل از این عملیات ضبط شده است.
داعش تاکنون شاخهای در داخل ایران تشکیل نداده و در پیام پذیرفتن مسئولیت انفجارهای کرمان هم مشخص نکرده که کدام شاخه از داعش این حمله را انجام داده است. بیشتر حملات محدود داعش به ایران همین ویژگی را داشته، به جز حمله به رژه نظامی اهواز در شهریور ۱۳۹۷ که داعش با قبول مسئولیت آن اعلام کرد که شاخه «ولایت خراسان» این گروه مستقر در افغانستان عملیات را اجرا کرده است.
زمان حمله – جنگ غزه
زمانبندی حمله کرمان هم مهم است، و نه فقط به این دلیل که در مراسم مربوط به قاسم سلیمانی انجام شده است.
داعش زمانی به ایران حمله کرده که گروههای اسلامگرای افراطی از نقش «خطرناک» و «رو به رشد» ایران در خاورمیانه نگران هستند و به شدت انتقاد میکنند. این مسئله به ویژه در جنگ اسرائیل در غزه پررنگتر شده، با این عقیده که سنیها -به ویژه با اشاره به جنبش فلسطینی حماس- «فریب» شعارها و موضوعگیری ضد اسرائیلی ایران را میخورند.
گروههای جهادی تهران را متهم میکنند که در تلاش برای جلب حمایت سنیها و افزایش نفوذ در منطقه، خود را به عنوان قهرمان حامی آرمان فلسطینی در برابر اسرائیل جا میزند و برای این کار بر حملاتی که گروههای نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه علیه اسرائیل و آمریکا انجام میدهند، تکیه میکند.
گروههای جهادی از این که تهدیدها و موضعگیریهای ضد اسرائیلی آنها، باعث جلب حمایت فلسطینیها از آنها نشده، به وضوح خشمگین هستند. به ویژه آن که به نظر میآید هشدارهای آنها علیه ایران و گروههای شیعه متحد جمهوری اسلامی در منطقه راه به جایی نبرده، و دقیقا همان گروههای شیعه -مانند حزبالله لبنان و حوثیها در یمن- هستند که الان به عنوان نیروهایی دیده میشوند که علیه اسرائیل و منافع آمریکا اقدام میکنند.
داعش در اخبار و بیانیه پذیرش مسئولیت انفجارهای کرمان به این موضوع اشاره کرده است. در گزارش «اعماق» گفته شده که این حمله در شرایطی انجام شده که «گروههای زیادی [در خاورمیانه] تلاش میکنند پروژه ایرانی را در منطقه ترویج کنند». در بیانیه اصلی داعش درباره مسئولیت این حمله هم به شیعیان هشدار داده شده که «مجاهدین با پروژههای آنها مقابله خواهند کرد».
علاوه بر این در پیام رهبری داعش در روز ۴ ژانویه (۱۴ دی) که اندکی قبل از پذیرش مسئولیت انفجارهای کرمان منتشر شد، داعش گروههای فلسطینی به ویژه حماس را به استفاده از سلاحهای ایرانی و باز گذاشتن دست تهران برای «رهبری عرصه فلسطینیها و نشان دادن خود به عنوان منجی و مدافع فلسطین» متهم کرد. داعش از «قدردانیهای بیوقفه شاخههای نظامی فلسطینی از گروههای ایرانی در لبنان، یمن و عراق» ابراز تاسف کرد و گفت که این شبهنظامیان شیعه در واقع کاری برای گروههای فلسطینی نکردهاند.
رهبری داعش گفت که تلاشهای گروههای نیابتی ایران از جمله در ارتباط با جنگ غزه، در واقع بخشی از برنامه ایران برای افزایش نفوذ خود در منطقه از طریق سردمداری مبارزه برای خواسته و شکواییه دیرپا و مهم مسلمانان، یعنی آرمان فلسطینی است.
منبع تصویر، ISLAMIC STATE PROPAGANDA
این آرمان برای گروههای اسلامگرا، یا دست کم برای تلاشهای تبلیغاتی و جذب نیروی آنها مهم است. به همین دلیل موضعگیری و لحن ایران درباره این موضوع میتواند به صورت بالقوه باعث تشدید رقابتی خطرناک و ایدئولوژیک شود.
به همین دلیل هدف قرار دادن ایران ممکن است نوعی کودتای تبلیغاتی داعش در داخل حلقههای گروههای جهادی باشد، به ویژه با در نظر گرفتن این که رقیب اصلی داعش یعنی القاعده هم همین شکایتها را درباره ایران و نقش جمهوری اسلامی در جنگ غزه مطرح کرده ولی تا الان کاری درباره آن انجام نداده است.
داعش بارها القاعده را متهم کرده که از هدف قرار دادن ایران طفره میرود چون این کشور میزبان چهرههای مهم القاعده -چه در داخل زندان و چه بیرون آن- است، از جمله سیفالعدل، رهبر فعلی این گروه.
شدت و تاثیر حمله
حمله کرمان چهارمین حملهای است که داعش از سال ۲۰۱۷ تا الان، مسئولیت انجام آن را در داخل ایران پذیرفته است.
اما آنچه این حمله را از حملات قبلی متمایز میکند، میزان تلفات آن است: ۹۱ کشته و ۲۸۴ زخمی.
این حمله یکی از مرگبارترین حملات داعش بوده و قطعا بزرگترین حمله این گروه در ۱۲ ماه گذشته در سطح جهان. نزدیکترین عملیات انتحاری به این حمله در جریان یک راهپیمایی سیاسی در شمال غرب پاکستان در ماه ژوئیه رخ داد که در آن دست کم ۴۵ نفر کشته شدند.
با وجود حملات انگشتشمار داعش در داخل ایران، این حملات عمدتا علیه اهداف نمادین و مهمی انجام شده است.
شده است.
منبع تصویر، ISLAMIC STATE PROPAGANDA
اولین حمله داعش در داخل ایران روز ۱۷ خرداد ۱۳۹۶ رخ داد که در آن اعضای این گروه با اسلحه و کمربندهای انفجاری به ساختمان مجلس شورای اسلامی و مقبره روحالله خمینی حمله کردند و در مجموع ۱۲ نفر را کشتند.
چند روز بعد داعش فایلی صوتی از پیام رهبری این گروه منتشر کرد که در آن از حمله به ایران و حملات دیگری که داعش انجام داده بود، ستایش شده بود.
یک سال بعد در سالگرد شروع جنگ ایران و عراق در روز ۳۱ شهریور ۱۳۹۷ مهاجمان داعش به یک رژه نظامی در شهر اهواز در جنوب ایران حمله کردند و ۲۴ نفر را کشتند.
داعش در پذیرش مسئولیت این حمله -بر خلاف سه حمله دیگر- به نام شاخه خراسان خود اشاره کرد که محل استقرار آن در افغانستان است.
در جریان آن حمله داعش ابتدا گفت که حسن روحانی، رئیس جمهور وقت همزمان با عملیات مهاجمان در مراسم حضور داشته اما بعد این ادعا را پس گرفت.
بعد از حمله اهواز داعش، بر خلاف شیوه معمول خود، یک پیام صوتی کوتاه را از طرف رهبری گروه و با صدای سخنگوی آن، مشخصا درباره این حمله منتشر کرد.
سخنگوی داعش در آن پیام «قابلیت نفوذ در یکی از بزرگترین تشکیلات» ایران، و هدف قرار دادن و «تحقیر» سپاه پاسداران در زمین خودش و در زمانی که توان نظامی خود را نمایش میدادند، تحسین کرد. هدف از پیام غیر معمول رهبری داعش بعد از عملیات اهواز، احتمالا رد شایعاتی بود که صحت ادعای داعش را زیر سوال میبرد، به ویژه آن که یک گروه جداییطلب هم مسئولیت حمله را بر عهده گرفته بود و تهران هم جداییطلبان عرب را مقصر میدانست.
سومین حمله داعش در ایران در روز ۴ آبان ۱۴۰۱ (۲۶ اکتبر ۲۰۲۲) رخ داد که در آن یک مهاجم مسلح به زائران شاهچراغ در شیراز حمله کرد و ۱۳ نفر را کشت. داعش گفت که این حمله بار دیگر ثابت کرد که این گروه «تنها نیرویی» است که اراده ایستادن در برابر ایران به عنوان یک قدرت شیعی را دارد. روشن است که داعش در این پیام القاعده را هدف گرفته بود.
اما داعش مسئولیت حمله دیگری را که مرداد ۱۴۰۲ (اوت ۲۰۲۳) در شاهچراغ صورت گرفت و در آن دو نفر کشته شدند، به عهده نگرفت، هر چند که این گروه به عنوان مظنون اصلی این حمله معرفی شد.
با انجام چهارمین حمله در کرمان، داعش میتواند مدعی یک پیروزی بزرگ در برابر دشمن دیرینه خود شود، جایی که بقیه گروههای جهادی سنی از جمله رقیبش القاعده در هدف گرفتن آن ناکام بودهاند و به ویژه در زمانی که احساسات ضد ایرانی در میان گروههای اسلامگرای سنی به اوج رسیده است.
این حمله که به گفته داعش با دو بمبگذار انتحاری و در جریان مراسم سالگرد قاسم سلیمانی صورت گرفت، توانایی داعش در سازماندهی چنین حملاتی را در مرکز توجه قرار میدهد آن هم در کشوری که در آن هواداران و منابع عملیاتی محدودی دارد.
در واقع به نظر میآید که این حمله به نوعی آغاز کارزار جهانی جدید این گروه است که با شعار «آنها را هر کجا که یافتید به قتل برسانید» تبلیغ میشود و هدف از آن احیای فعالیتهای این گروه بعد از یک دوره طولانی افول است.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان در اظهاراتی در واکنش به حمله کرمان، دست داشتن گروه «داعش خراسان» در این حمله را رد کرد و مدعی شد این گروه در افغانستان نابود شده و توانایی انجام چنین حملهای را ندارد.
به گزارش «طلوع نیوز»، مجاهد با بیان اینکه «داعش در افغانستان سرکوب شده و توانایی آسیب رساندن به کشورهای دیگر از خاک خراسان آریا را ندارد»، گفت «آمریکا در تلاش ایجاد بدگمانیها میان خراسان آریا و کشورهای منطقه است.»
دو انفجار مرگبار چهارشنبه گذشته در حاشیه مراسم چهارمین سالگرد کشتهشدن قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه، در کرمان رخ داد که متعاقبا گروه «داعش» مسئولیت این انفجارها را برعهده گرفت.
پس از اینکه داعش مسئولیت انفجارهای کرمان را بر عهده گرفت، دو منبع آگاه روز جمعه به «رویترز» گفتند که ارتباطات رهگیری شده توسط ایالات متحده، دخالت شاخه «داعش» در افغانستان در این بمب گذاری در ایران را تایید میکند. رویترز به نقل از یکی از این دو منبع گفته است که این اطلاعات «بسیار روشن و غیرقابل انکار» است.
با این حال، خبرگزاری «ایرنا»، یکشنبه 17 به نقل از مهدی بخشی، دادستان عمومی و انقلاب کرمان از دستگیری 32 نفر در ارتباط با انفجارهای کرمان خبر داد.
روز جمعه، وزارت اطلاعات ایران از دستگیری یازده نفر در ارتباط با این حمله خونین خبر داده بود. رسانههای ایرانی به نقل از این وزارتخانه گفتند که 9 نفر از بازداشتشدگان یک «شبکه پشتیبانی» برای عاملان حمله هستند که منجر به کشته و زخمی شدن صدها نفر شد.
به رغم پذیرش مسئولیت این حمله توسط داعش، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران، آمریکا و اسرائیل را به «حمایت از سازمانهای تروریستی به رهبری داعش» متهم کرد. در مراسم تشییع قربانیان این دو انفجار، رئیس جمهوری ایران و حسین سلامی فرمانده سپاه پاسداران وعده «انتقام» از اسرائیل و آمریکا دادند.
آیا امضای داعش پای حملات کرمان است؟
علی حسینی، بیبیسی
منبع تصویر، AMAQ – ISLAMIC STATE
شیوه معمول داعش در زمینه برعهده گرفتن مسئولیت حملاتی که انجام میدهد به دو دسته تقسیم میشود: یکی مسئولیت حملات متعددی است که عده قربانیان از نظر کمی و کیفی کم است و دیگری مسئولیت حملاتی که از نظر کیفی و کمی برایشان مهم است.
در دسته اول، داعش مسئولیت این حملات را معمولا روز بعد و با تاخیر چندین ساعته برعهده گرفته است.
نگاهی به کانالهای تلگرام داعش نشان میدهد که مثلا مسئولیت حملاتی که در آن چند سرباز طالبان کشته یا زخمی شدهاند و «اعدام دو جاسوس» ارتش نیجریه را با تاخیر یک روزه و فردای عملیات برعهده گرفتهاند.
اما مسئولیت حملاتی که از نظر کیفی و کمی برای این گروه مهم بوده است را همان روز برعهده گرفتهاند.
مثلا وقتی که در ۱۸ اسفند پارسال، محمد داوود مزمل، والی طالبان در ولایت بلخ و از مهمترین فرماندههان حکومت طالبان را در دفتر کارش کشتند، همان روز اعلام کردند که کار آنها بوده است. و یا وقتی در حمله انتحاری در شهریور ۱۴۰۰ در فرودگاه کابل دستکم ۹۰ نفر، از جمله ۱۳ سرباز آمریکا، کشته شدند، داعش با انتشار عکس عامل انتحاری، به نام عبدالرحمن لوگری، اعلام کرد که حمله کار آنها بوده است.
اما در مورد انفجارهای کرمان، که هم از نظر کمی و هم کیفی برای داعش مهم بوده، آنرا با تاخیر برعهده گرفتند، میشود گفت این تقریبا خلاف رویه عادی داعش بوده است. اما یک برداشت قابل طرح است و آن بر میگردد به پیامی که موسسه الفرقان روز بعد از حمله در کانالهای تلگرامی داعش نشر کرد: «بهزودی».
موسسه الفرقان از رسانههای وابسته به داعش است با این ویژگی که خبرهای مهم این گروه را اعلام میکند. شش ساعت پس از آنکه اعلام شد قرار است بهزودی مطلبی نشر شود، اعلامیه صوتی ۳۴ دقیقهای ابی حذیفه انصاری، سخنگوی داعش نشر شد با عنوان: «وقتلوهم حیث ثقفتموهم»، بخشی از آیه ۱۹۱ سوره بقره با این ترجمه: «و آنان را هر کجا یافتید، به قتل برسانید.»
ابی حذیفه انصاری با این اعلامیه با موضوعیت محوری جنگ غزه عملا اعلام کرد که کارزار جدیدی را با عنوان تازهای شروع کردهاند.
در گذشته هم دستکم به یک مورد میتوان اشاره کرد که داعش برای جنگهایش نام انتخاب کرده است با عنوان «غزوه الثار للشیخین». مجموعه حملاتی که تحت این عنوان انجام شده بود به خونخواهی و انتقامگیری به خاطر کشته شدن دو رهبر این گروه (ابو حسن هاشمی قرشی و ابو حسین حسینی قرشی) انجام میشد.
در افغانستان هم طالبان برای جنگهایشان سالانه اسم انتخاب میکردند. عمری (به یاد ملاعمر)، منصوری ( به یاد اختر محمد منصور) جزو همین اسمها بود. جالب اینکه گروه طالبان در دو سال اخیر منتهی به سقوط نظام قبلی افغانستان نام عملیاتهایشان «الفتح» بود.
منبع تصویر، AMAQ
چرا داعش صبر کرد و چرا از ایران به جای «ولایت خراسان» استفاده کرد؟
به نظر میرسد در مورد حملات مرگبار کرمان هم داعش صبر کرد تا اول کارزار تازهشان را اعلام کنند و سپس مسئولیت عملیات انتحاری کرمان را برعهده بگیرند. موضوعی که این برداشت را تقویت میکند موجی از اعلامیههایی است که پس از اعلام کارزار جدید داعش نشر شد.
آمار نشان میدهد که در سال ۲۰۲۳ داعش در محدودترین و کمفعالیتترین وضعیت خودش قرار داشته است. این گروه در نقاط متفاوت جهان چیزی حدود ۸۰۰ حمله در این سال انجام داد. در حالی که این آمار در پنج سال پیش بیش از ۳۵۰۰ حمله بود.
دیروز پس از اعلامیه سخنگوی داعش، این گروه در ۳۱ مورد اعلامیه مسئولیت حملاتی را در کشورهای افریقایی و آسیایی برعهده گرفت.
موضوع دیگری که در اعلامیه داعش قابل توجه است این است که به جای استفاده از «ولایت خراسان» که در ابتدای اعلامیهشان ذکر میشود، از کلمه «ایران» استفاده کرده است.
دستکم این برای بار دوم است که از کلمه ایران به جای ولایت خراسان به کار برده میشود، مورد قبلی در اعلامیه مربوط به حمله به شاهچراغ در شیراز بود.
منبع تصویر، AMAQ
داعش جهان را به دستکم ۲۴ نقطه جفرافیایی تقسیم کرده است و از آنها به عنوان «ولایت» نام میبرد. افغانستان، ایران و پاکستان جزو ولایت خراسان محسوب میشود، اما در این اواخر بخشی از پاکستان را در اعلامیههایی با عنوان ولایت خراسان نمیگنجانند؛ اقدامی که در مورد ایران هم در دو مورد اخیر عملی شده است.
آیا این به معنای آن است که قرار است «ایران» از نظر تقسیمات جغرافیایی مورد نظر داعش برای فعالیتش به یک منطقه مجزا از «ولایت خراسان» تبدیل شود؟
اگر چنین باشد، به معنای درنظرگرفتن نیرو، لجستیک، محدوده عملیاتی و تعیین مقامهای ویژه برای ایران است. البته در این زمینه نمیتوان با قاطعیت ابراز نظر کرد و صرفا در حد برداشت است.
مقامهای حکومتی ایران مدعی هستند که آبشخور حملات کرمان، اسرائیل است. این برداشت با توجه به قضایای جنگ غزه، طرفداران خودش را دارد، اما هیچ مدرک و سندی در این زمینه ارائه نشده است.
نظر اصلی در این زمینه را خبرگزاری تسنیم ارائه کرده است که گفته میشود نزدیک به سپاه پاسداران است.
تسنیم در نوشتهای با این عنوان که «بیانیه داعش تحت هدایت صهیونیستها صادر شد» مواردی را درمورد اعلامیه داعش مطرح کرده است. از جمله اینکه «هیچگاه سابقه نداشته که از عبارت ایران در اعلامیه استفاده شود». این ادعا درست نیست و در گذشته استفاده شده است.
نقد دوم تسنیم این است که «سابقه نداشته تصویر عامل تروریست عملیات که اتفاقا در حین عملیات کشته شده به صورت محو شده منتشر شود» این مورد هم درست نیست. مواردی هست که در اعلامیههایی در باره حمله انتحاری در یمن و حمله انغماسی در سوریه، چهرههای حملهکنندگان انتحاری محو شده است.
نکته سوم خبرگزاری تسنیم هم درباره تاخیر در صدور اعلامیه است که درباره آن توضیح داده شد.
شیوه معمول داعش در اعلام مسئولیت حملاتی که از نظر کمی و کیفی مهم است، تقریبا سه مرحلهای است. در مرحله اول متن کوتاه چهار، پنج خطی همراه با عکس همان متن نشر میشود. در مرحله دوم متن طولانیتر همراه با عکس عامل یا عاملان انتحاری نشر میشود. در مرحله سوم هم همان متن و عکس افراد انتحاری به صورت عکس یکجا نشر میشود.
این سه مرحله در مورد قبول مسئولیت حملات کرمان هم دقیقا رعایت شده است.
از همان اول امضای داعش در پای حملات مرگبار کرمان تااندازهای مشخص بود: «دو حملهای یا حملات پیهم» و یا هم آنطور که بین شماری از خبرنگاران جنگ به اصطلاح مرسوم بود حملات به شیوه بغداد، اشاره به عملیات متعدد دو حملهای داعش در عراق.
ولی حملات کرمان با حملات مشابه یک تفاوت داشت؛ اینکه در گذشته در چنین حملاتی پس از حمله اول، حمله دوم تقریبا در نزدیک حمله نخست و با هدف کشتن امدادرسانها، نیروهای امنیتی و خبرنگاران بوده است. در مورد کرمان، فاصله حملات تقریبا ۳۰۰ متر گزارش شده است. عاملان حمله با درنظرداشت این موضوع که جمعیت هدف، بسیار زیاد است، فارغ از فاصله زمان و مکانی، مهم برایشان دو انفجار بوده با قربانی بیشتر.
این حجم زیاد از قربانیهای غیرنظامی (حدود ۹۰ کشته و ۲۸۰ زخمی) حتی در افغانستان، که به طور متوسط هیچ هفتهای بدون انفجار نبود، کمپیشینه است.
منبع تصویر، AMAQ
در افغانستان، که داعش و همچنین طالبان حملات انتحاری بسیار انجام دادهاند، از شیوه حملههای دوگانه خیلی کم استفاده شده است. در حدود دو دهه جنگ شیوه حملات طالبان با داعش فرق میکرد. معمولا در ابتدا عامل انتحاری (پیاده یا سوار بر خودرو) مواد همراه خود را منفجر میکرد، سپس شماری از افراد مسلح جنگ را شروع میکردند.
البته داعش هم از این شیوه جنگ به نحوی متفاوت استفاده کرده و از آن به نام عملیات انغماسی یاد میکند: ترکیبی از حملات مسلحانه و در پایان انفجار مواد منفجره همراه حملهکننده. حمله اول به شاهچراغ در شیراز از همین دست عملیات بود.
امضای دیگر داعش در پای انفجارهای کرمان، استفاده از شیوه عملیات انتحاری است. دستگاههای امنیتی ایران روز بعد از رویداد، تایید کردند که عاملان حمله، افراد انتحاری بودهاند. در بیانیه داعش هم مشخص است که در هر دو انفجار، افراد انتحاری مواد همراه خود را منفجر کردهاند.
در منطقه، دستکم سه جریان نظامی از عملیات انتحاری استفاده کردهاند: طالبان، داعش و گروهی در بلوچستان.
در مورد جریان وابسته به جندالله در بلوچستان ایران، به جز یک مورد در سال ۱۳۸۷ در سراوان، سالهاست که موردی از بمبگذاری انتحاری دیده نشده است. اما در پاکستان در حدود یک سال و نیم گذشته دو زن به نامهای شاری بلوچ و سمیه قلندرانی بلوچ از اعضای «تیپ مجید» وابسته به «ارتش آزادیبخش بلوچستان» حملات انتحاری جداگانهای را انجام دادند.
در مورد طالبان هم هیچ نشانهای در دست نیست که ثابت کند طرفدار چنین عملیاتی در کشوری باشد که روابط اقتصادی، امنیتی و سیاسی زیادی را با آن برقرار کرده است. دو طرف جنجالهای مرزی و آبی بین خود را مدیریت کردهاند و در حال حاضر فضا تنشآلود نیست.
در این بین میماند داعش؛ فکتها و برداشتهای مطرح نشان میدهد که داعش متهم ردیف اول این حملات است. حمله از نظر زمانی و مکانی مربوط است به چهارمین سالروز کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه، که سالها نقشی ویژه در جنگ علیه داعش در سوریه و عراق داشت.
از نظر نوع قربانیها هم داعش میتواند متهم ردیف اول باشد: شیعیان و به گفته داعش «روافض».
قربانیهای داعش در نقاط متفاوت جهان به چند دسته تقسیم میشوند. مهمترین آنها دستهبندی دینی-مذهبی است: یهودیها، صلیبیها (مسیحیان)، روافض (شیعیان)، هندوها، سیکها، ایزدیها و …
در این بین با توجه به اینکه شیعیان در محدوده جغرافیایی فعالیت داعش از ایران و افغانستان گرفته تا سوریه و عراق کم نیستند، میتوان گفت با توجه به مبنای ایدئولوژیک داعش، شیعیان جزو اهداف اولیه آنها محسوب میشوند.
یک روز پس از انفجارهای کرمان، ابی حذیفه انصاری، سخنگوی داعش مرکزی، در اعلامیه صوتی نیم ساعته در مورد جنگ غزه بهشدت از عملکرد ایران و گروههای نیابتی آن در لبنان، سوریه و عراق انتقاد کرد. در همین اعلامیه از جنگ با صلیبیها، یهودیها و همچنین شیعیان هم گفته شد.
به طور کلی برای انجام حملات در ایران بهانه برای داعش بسیار زیاد است. حملاتی که برخی تصور میکنند با رضایت تعدادی از کشورهای عربی، آمریکا و اسرائیل همراه است؛ هرچند اغلب آنها این حملات را رسما محکوم کردهاند.
- نویسنده : قیام خوراسانی
- منبع خبر : BBC العربیة
